शाळेची आठवण देणारी 'शाळा'

शाळा हा पिक्चर रिलीज झाला आणि कधी एकदा जाऊन पाहतोय, असं झालं होतं. पण पुस्तक वाचल्याशिवाय पिक्चर पाहू नकोस, असा मौलिक सल्ला अनेक जणांनी दिल्यामुळं सर्वप्रथम अवघ्या काही दिवसांत मिलिंद बोकील यांचं शाळा वाचून काढलं आणि नंतरच चित्रपट पाहिला. शाळा हे इतकं लयभारी पुस्तक आहे, ते आपण इतकी वर्षे का नाही वाचलं, याचं खरंच दुःख मला झालं. त्याची भाषा, मोकळेपणा, एका प्रसंगातून दुसऱ्या प्रसंगात नेण्याची लेखकाची हातोटी आणि तुमच्या आमच्या मनात असलेले भाव लेखकानं अत्यंत योग्यपणे पुस्तकात मांडले आहेत. पुस्तक वाचताना हसून हसून प्रचंड लोळायला होतं. एकटेच आपण वेड्यासारखे हसत सुटतो. इतक्या प्रभावी पद्धतीनं बोकील यांनी पुस्तक लिहिलंय. त्यामुळंच पिक्चर पहायची खूप उत्सुकता लागून राहिली होती. अखेरीस ती इच्छा पूर्ण झाली.

शाळा चित्रपटात मुक्या आणि शिरोडकर यांच्याप्रमाणेच इतरांच्या भूमिका उत्तम झाल्या आहेत. पात्रांची निवड, त्यावेळची परिस्थिती, वेशभूषा, केशभूषा, संवाद, ठिकाणांची निवड आणि अनेक प्रसंग अगदी उत्तम रितीनं मांडण्यात आले आहेत. पुस्तक वाचताना आपल्या डोळ्यासमोर सगळी शाळा जशी डोळ्यासमोर उभी राहते, तशीच शाळा आपल्याला चित्रपटातून दिसते. हे सर्व क्रेडिट निर्माते, दिग्दर्शक आणि अभिनेत्यांचं आहे. मुक्या आणि शिरोडकरनं अभिनयाची कमाल गाठली आहे. त्यांचं वागणं बोलणं, संवाद फेकण्याची लकब पुस्तकात वाचल्यासारखीच.

थोडक्यात म्हणजे चित्रपट पाहताना पुस्तकच वाचतोय आणि पुस्तक वाचताना चित्रपटच पाहतोय, असा होणारा भास म्हणजे दोन्ही कलाकृती परस्परांना पूरक, तरीही परस्परांशी स्पर्धा करणारे. चित्रपटात फक्त एकच गोष्ट मिसिंग वाटते आणि ती म्हणजे पुस्तक वाचताना असलेला ओघ आणि एका प्रसंगातून दुसऱ्या प्रसंगात नेण्याची लेखकाची हातोटी. फक्त काही प्रसंग एकापाठोपाठ एक जोडून चित्रपट केल्यासारखा वाटतो. त्यामुळे ज्या मंडळींनी पुस्तक न वाचता चित्रपट पाहिला असेल, त्यांना तो पुस्तक वाचलेल्या मंडळींपेक्षा एकतर अधिक आवडेल किंवा अजिबातच समजणार नाही. कारण पुस्तकातील कथेची लय आणि सुसूत्रता चित्रपटात तुलनेने कमी आहे. टीका करण्याचा हेतू नाही. फक्त पुस्तक वाचल्यानंतर तातडीनं पिक्चर बघितला म्हणून जाणवलेला एक छोटासा मुद्दा शेअर करावासा वाटला म्हणून...

जाणवणलेली आणखी एक गोष्ट म्हणजे मांजरेकर सरांचा किस्सा. आंबेकर त्यांच्यावर मरायची वगैरे आणि नंतर घडलेल्या घटना यासंदर्भात पुस्तकात रंगविलेले चित्र आणि चित्रपटातील चित्र किंचित वेगळे वाटते. शाळा पुस्तक वाचल्यानंतर मांजरेकर सर एकदम निर्दोष आहेत आणि आंबेकरचीच एकटीची चूक आहे, आहे जाणवते. मात्र, चित्रपटात त्या दृष्यामध्ये (आंबेकर वर्गात इंग्रजीत ओरडून सरांना सांगतो तो शॉट) आंबेकरप्रमाणेच सराचां पायही त्यात अडकलेला असावा आणि त्यांचाही त्यात दोष असावा, असे राहून राहून वाटते. अर्थात, बदल करण्याचा हक्क चित्रपट निर्मात्याचा आहे. आपण त्यावर कशाला उगाच बोला. दिसलं, जाणवलं म्हणून सांगितलं.

बाकी सर्व एक नंबर जमलंय. त्यामुळंच पुस्तक वाचताना आणि पिक्चर पाहताना आमच्या शाळेतील काही किश्श्य़ांची आठवण आल्यावाचून राहिली नाही. हे मिलिंद बोकील आणि शाळाच्या निर्मात्यांचंच यश म्हटलं पाहिजे.

(ता. क. : शाळा चित्रपटातील सुऱ्या हा आमच्या वर्गातील ढेकणेसारखा दिसतो. आमच्या शाळेतील किस्से आणि ढेकणे या व्यक्तिमत्त्वाबद्दल लवकरच नव्या ब्लॉग लिहीन. लग्नात मुंज उरकण्यात अर्थ नाही.)