वडापाव ते बर्गर...

प्रत्येक राज्याची एक खाद्यसंस्कृती असते. तशी महाराष्ट्रानेही स्वतःची खाद्यसंस्कृती जपली आहे. समुद्रकिनारा लाभलेल्या कोकणापासून ते रणरणत्या उन्हात भाजून निघणाऱ्या नागपूरपर्यंत पसरलेल्या महाराष्ट्राची खाद्यसंस्कृती देखील वैशिष्ट्यपूर्ण आहे.

गरमागरम पुरणपोळीपासून ते झणझणीत तांबड्या रश्‍श्‍यापर्यंत आणि पाघळणाऱ्या लोण्यामुळे लज्जत वाढणाऱ्या कांद्याच्या थालिपीठापासून ते वऱ्हाडी मंडळींच्या अभिमानाचा विषय असलेल्या वडाभातापर्यंत साऱ्या पदार्थांची नुसती नावे ऐकली तरी तोंडाला पाणी सुटणारच. त्यात मालवणी मसाले वापरून केलेले पॉम्फ्रेट किंवा सुरमई मासे, सोलकढी, कोल्हापुरी पद्धतीने बनविलेले झणझणीत चिकन-मटण, खानदेशचे वैशिष्ट्य वांग्याचे भरीत-भाकरी आणि खिचडी, सोलापूरचं सुकं मटण आणि शेंगादाण्याची चटणी, मराठवड्यात प्रसिद्ध असलेली शेंगाची पोळी आणि अस्सल ब्राह्मणी संस्कृतीमध्ये मुरलेले श्रीखंड, सोललेल्या वालाची (डाळिंब्यांची) उसळ व आळूची भाजी.

मराठी खाद्यपदार्थांची यादी करण्याचे ठरविले व प्रत्येक ठिकाणच्या खाद्यपदार्थांची नावे काढण्यास सुरवात केली तर मग विचारता सोय नाही. अर्थात, महाराष्ट्राची खाद्यपताका महाराष्ट्राबाहेरही फडकत ठेवणारा एकमेव पदार्थ म्हणजे अस्सल मराठी वडापाव. महाराष्ट्राला वडापाव ही काही नवी गोष्ट नाही. शिवसेनेने मुंबईमध्ये वडापावला लोकमान्यता मिळवून दिली. हळूहळू मुंबईबाहेरही वडापावची लोकप्रियता वाढली व वडापाव ही महाराष्ट्राची ओळख बनली. पोहे, पुरी भाजी, कट वडा व वडा उसळ या नाश्‍त्यासाठीच्या अस्सल मराठी पदार्थांच्या यादीत वडापाव रुजू झाला.

महाराष्ट्राबाहेर मराठी पदार्थ म्हणून मान्यता पावलेला आणि खवय्यांच्या पसंतीस उतरलेला सर्वाधिक लोकप्रिय पदार्थ म्हणजे वडापाव. अगदी दिल्लीपासून ते हैदराबादपर्यंत आणि अहमदाबादपासून ते कोलकतापर्यंत बॉम्बे वडापाव (शिवसैनिकांच्या भाषेत मुंबई वडापाव) मिळू लागला आहे. प्रत्येक प्रांतामध्ये त्या ठिकाणच्या आवडीनिवडीनुसार चवीमध्ये बदल होत गेला पण वडापाव कायम राहिला.

झणझणीत मिसळ, पुरणपोळी आणि वडापाव यासारखे महाराष्ट्रीयन पदार्थ जसे महाराष्ट्राबाहेरही लोकप्रिय ठरले तसेच महाराष्ट्राच्या खाद्यसंस्कृतीतही अनेक बदल होत गेले. सर्वसमावेशाची संस्कृती जोपासणाऱ्या महाराष्ट्राने परप्रांतामधील खाद्यपदार्थांनाही कधी दुय्यम वागणूक दिली नाही. नेहमी भरभरुन प्रेमच केले आहे.

गुजरातमधील कच्छी दाबेली, ढोकळा, फाफडा, खाकरा, ठेपला आणि उँधियो यांनी कधी "मेन्यू कार्ड'मध्ये आणि खवय्यांच्या हृदयामध्ये स्थान मिळविले ते समजले देखील नाही. तीच गोष्ट दक्षिण भारतातील इडली, डोसा, मेदूवडा आणि सांबार-रस्समची! बंगालचा रसगुल्ला, केरळचा मलबारी पराठा, पंजाबची लस्सी आणि शेकडो प्रकारचे "स्टफ' पराठे, राजस्थानची दाल-बाटी, इंदूरची कचोरी, हैदराबादची चिकन-मटण बिर्याणी हे महाराष्ट्राच्या खाद्यसंस्कृतीत इतके बेमालूमपणे मिसळून गेले आहेत की हे पदार्थ बाहेरचे आहेत यावर विश्‍वासही बसणार नाही.

परराज्यातीलच नव्हे तर परराष्ट्रातील खाद्यपदार्थांनाही मराठी माणसाने आपलेसे केले आहे. वेगवेगळ्या प्रकारचे राईस-नूडल्स आणि सूप्स यांचा समावेश असलेली चायनीज खाद्यसंस्कृती, बर्गर, फ्रॅंकी, हॉटडॉग अशी "जंकफूड'ची संस्कृती जोपासणारे अमेरिकी खाद्यपदार्थ, पिझ्झा आणि पास्ता हे इटालियन खाद्यपदार्थ, नेपाळ, भूतान तसेच भारताच्या ईशान्य भागात लोकप्रिय असलेले मोमोज असे अनेकविध पदार्थ मराठी माणसाच्या जिभेचे चोचले पुरवित आहेत.

मेक्‍सिकन, लेबनीज, थाई, जॅपनीज आणि कॉन्टिनेन्टल संस्कृतींमधील शेकडो खाद्यपदार्थ भारतात आणि महाराष्ट्रात कधीच दाखल झाले आहेत. त्यामुळेच वेगवेगळ्या खाद्यसंस्कृतीमधील पदार्थ मिळणारी "मल्टिक्‍युझिन रेस्तरॉं'ची लोकप्रियता वाढू लागली आहे. अर्थात, परराज्यातील आणि परराष्ट्रातील खाद्यपदार्थ कितीही लोकप्रिय झाले तरी त्याचा फटका मराठमोळ्या खाद्यपदार्थांना कधीच बसला नाही आणि यापुढेही बसणार नाही.

मराठी माणसाच्या हृदयातील महाराष्ट्रीयन खाद्यपदर्थांचे स्थान अढळ आहे. पावसाचा वर्षाव सुरु असताना वाफाळलेला चहा व सोबत गरमागरम कांदा भजी खाण्याचा मोह कोणाला आवरणार नाही. रस्त्यावरुन जात असताना उकळत्या तेलात वडे सोडल्यानंतर सुटलेला घमघमाट तुम्हाला त्या गाडीपाशी खेचून नेतो. वरण-भात, पोळी भाजी व आमटी किंवा तिखट कालवण हे नेहमी साधंच वाटणारं जेवण महिनाभर घराबाहेर राहिल्यानंतर स्वर्गसुखासारखं वाटू लागतं.

जी गोष्ट शाकाहारी पदार्थांची तीच मांसाहारी पदार्थांची. बाहेर हॉटेलमध्ये कितीही उत्तम नॉनव्हेज मिळू दे पण घरगुती पद्धतीनं वाटण करुन तयार केलेल्या चिकन किंवा मटणाला वेगळीच चव असते. त्यामुळेच अनेकदा "रेस्तरॉं'मध्ये खास घरगुती पद्धतीने बनविलेले अमुक अमुक पदार्थ येथे मिळतील, अशा पाट्या लावाव्या लागतात. थोडक्‍यात काय तर महाराष्ट्राला समृद्ध व संपन्न करण्यासाठी जे प्रयत्न झाले किंवा होत आहेत त्यात महाराष्ट्राबाहेरुन आलेल्या व्यक्तींचाही महत्वाचा वाटा आहे. तसाच महाराष्ट्राची खाद्यसंस्कृती संपन्न करण्यात मराठमोळ्या पदार्थांप्रमाणेच महाराष्ट्राबाहेरील पदार्थांचाही खारीचा का होईना पण वाटा आहेच. सर्वसमावेशकता हा गुण महाराष्ट्राने आणि मराठी माणसाने स्वतःच्या खाद्यसंस्कृतीचा विसर न पडू देता पडला आहे, हे विशेष.

सरतेशेवटी स्वातंत्र्यवीर सावरकर म्हणायचे ती एकच गोष्ट महत्वाची. स्वातंत्र्यवीरांना मासे प्रचंड आवडायचे. त्यांना काही जणांनी विचारले की, तुम्ही तर ब्राह्मण मग तुम्ही मासे कसे काय खाता? सावरकरांनी त्यावेळी दिलेले उत्तर खूप महत्वाचे आहे. सावरकर म्हणाले, ""प्रत्येकाने आपल्याला रुचेल ते आणि महत्वाचे म्हणजे पचेल ते खावे.'' धर्म, संस्कृती, जात, देश, भाषा आणि वर्ण या गोष्टींचा संबंध खाद्यपदार्थांशी जोडला जाऊ नये हेच त्यांना सुचवायचे होते. सामाजिक क्षेत्रातही क्रांतिकारक विचार जोपासणाऱ्या सावरकरांचे खाद्यसंस्कृतीबद्दलचे हे विचारही आजच्या जमान्यात तितकेच उपयुक्त आहेत.

(This Article was Published in Sakal's SATARA editon on 25th May 2008)

अन्नपूर्णा आणि महालक्ष्मी...

गरमागरम बटाटे वडा आणि फक्कड चहा

वडेवाले जोशी, रोहित वडेवाले, गोली वडापाव, जम्बो वडापाव आणि चौकाचौकांमध्ये गाड्यांवर मिळणाऱ्या वड्याची चव चाखून कंटाळा आला असेल तर शिवाजी रस्त्यावर असलेल्या "प्रकाश स्टोअर्स'च्या गल्लीत असलेल्या अन्नपूर्णाला एकवार जरुर भेट द्या.

आपण त्या गल्लीत शिरल्यानंतर जसजसे "अन्नपूर्णा'च्या जवळ जायला लागू तसतसा आपल्याला वडे तळण्याचा घमघमाट जाणवू लागतो. तेथेच आपली विकेट पडते. मग "एक प्लेट' वडा किंवा दोन वडापाव खाल्ल्याशिवाय आपला आत्मा थंड होत नाही. वास्तविक पाहता अन्नपूर्णा हे खरोखरच नावाप्रमाणे आहे. बटाटा वड्यापासून ते भाजणीच्या वड्यापर्यंत बऱ्याच "व्हरायटी' येथे मिळतात. मग त्यात उडीद वडा व साबुदाणा वडा हे प्रकारही आलेच. दक्षिणेकडील इडली-चटणी देखील आहे. मराठमोळी ओल्या नारळाची करंजीही आहे. पण बटाटा वड्याची चव म्हणाल तर काही औरच!

साधारणपणे संध्याकाळी पाच वाजल्यानंतर शिवाजी रस्त्यावरील गर्दी वाढू लागते आणि अन्नपूर्णासमोर उभे राहून खाद्यपदार्थ खाणाऱ्या खवय्यांचीही. पूर्वी कुमठेकर रस्त्यावरील प्रभा विश्रांती गृहातील वडा हा इतरांपेक्षा वेगळा होता. तो अजूनही आहे. पण अनेक अटी आणि नियमांच्या चौकटीत अडकलेला तो वडा न खाल्लेलाच बरा अशी अवस्था होऊन जाते. अन्नपूर्णाचा वडा अगदी तसाच आहे. म्हणजे अटी व नियमांच्या चौकटीत अडकलेला नव्हे. तर चवीला अगदी हटके!

इथे गर्दीच इतकी असते की प्रत्येक घाण्यातील वडे अगदी हातोहात संपतात. त्यामुळे प्रत्येक वेळी गरमगरम वडे हमखास मिळतात. वड्यातील सारणामध्ये बटाटा व कांदा यांच्या जोडीला लसूणाचाही हलका स्वाद असतो. शिवाय या सारणामध्ये लिंबाचीही थोडी चव जाणवते. त्यामुळेच हा वडा इतरांपेक्षा वेगळा ठरतो. चणा डाळीच्या पिठातही मीठ व तिखट असते त्यामुळे तेही बेचव लागत नाही. शिवाय वड्याला चण्याच्या पिठाचे आवरण अगदी पातळ असते. त्यामुळे वडा आणखी लज्जतदार लागतो.

"अन्नपूर्णा'तील चटणीही अगदी चविष्ट. बटाटा वड्यासोबत मिळणारी हिरवी किंवा साबुदाणा वड्यासोबत मिळणारी दाण्याची चटणी दोन्ही चटण्या तितक्‍याच चवदार. "चटणी वड्यातच टाकली आहे' असे कुमठेकर रस्त्यावरील उपहारगृहात हमखास मिळणारे उत्तर येथे मिळत नाही. वड्याला पुरेशी चटणी येथे दिली जाते. आणखी हवी असेल तर परतही चटणी मिळते. साबुदाणा वडा तितकाच खमंग अन्‌ भाजणीचा वडाही चांगलाच खुसखुशीत. पण माझे ऐकाल तर अनेकदा भेट दिल्यानंतर बटाटा वड्याची चव तुमच्या जिभेवर रुळली की मगच इतर खाद्यपदार्थांकडे वळा.

वडा खाल्ल्यानंतर चहा आलाच. अर्थात, वडा खाल्ला नाही तरी चहा आहेच पण खाल्ल्यानंतर आवर्जून आहेच. चहाची तल्लफ भागविण्यासाठी तुम्हाला खूप दूर जाण्याची गरज नाही. "प्रकाश स्टोअर्स'कडून "रॉंग साईड'ने (अर्थातच, चालत) तुम्ही नाना वाड्याकडे जाऊ लागा. नाना वाड्यासमोर कॉर्नरला महालक्ष्मी नावाचे अमृततुल्य आहे. दूध जास्त आणि पाणी कमी अशा द्रवापासून वेलचीयुक्त चहा प्यायल्यानंतर खाद्य यात्रेचे एक वर्तुळ पूर्ण होईल.

पेरुगेट जवळील "नर्मदेश्‍वर'सारखा चहा पुण्यातील असंख्य अमृततुल्यांमध्ये मिळतो. "महालक्ष्मी' येथील चहा त्याजवळ जाणारा पण अगदी तसा नाही. येथे दूधाचे प्रमाण पाण्यापेक्षा अधिक असल्यामुळे साधा चहाच अगदी "स्पेशल'सारखा वाटतो. "अन्नपूर्णा'चा वडा आणि "महालक्ष्मी'चा चहा यांच्यासाठी शिवाजी रस्त्यावर जाच!

पत्र्या मारुतीजवळ मिळेल...

पॅटिस आणि वाटाण्याचा अस्सल रगडा

"रगडा पॅटिस'. हा पदार्थ मला पाणीपुरी इतकाच आणि भेळपेक्षा जास्त आवडतो. अगदी लहानपणी सारसबागेत असलेल्या विविध भेळेच्या स्टॉलवर गेल्यानंतर भेळ की रगडा पॅटिस असा प्रश्‍न विचारल्यानंतर माझं हमखास उत्तर असायचं रगडा पॅटिस!

थोडक्‍यात काय मला रगडा पॅटिस अगदी मनापासून आवडते. त्यामुळे पुण्यात विविध ठिकाणी कोठे काय चांगले मिळते, याचा शोध घेत असताना मला रगडा पॅटिस मिळण्याचे एक अप्रतिम ठिकाण सापडले. पत्र्या मारुतीजवळ उभ्या असलेल्या एका भेळेच्या गाडीवर भेळेपेक्षाही रगडा पॅटिसच अधिक चविष्ट असते.

गेल्या अनेक वर्षांपासून अगदी नेमकेपणानं सांगायचं झालं तर दहा वर्षांपासून आम्ही पत्र्या मारुतीजवळ असलेल्या त्या भेळेच्या गाडीवर नित्यनियमाने भेट देत आहोत. रमणबागेच्या चौकातून लक्ष्मी रस्त्याकडे जायला लागलो की, पहिल्याच चौकात (पत्र्या मारुतीच्या) तीन-चार गाड्या उभ्या असतात. त्यात सुरवातील भेळेच्या दोन गाड्या, नंतर कच्छी दाबेलीची एक गाडी आणि सर्वात शेवटी नीरा व सरबतांचा एक स्टॉल आहे.

भेळेची पहिली गाडी सोडून द्या. सोडून द्या म्हणजे तिकडे फक्त भेळच चांगली मिळते. पण दुसरी गाडी मात्र, एकदम अष्टपैलू आहे. भेळ, रगडा पॅटिस, रगडा पुरी, एसबीडीपी आणि अगदी पाणीपुरीही लय भारी!साधारण साठीच्या आसपास असलेले वडील आणि त्यांची दोन अफलातून मुलं गाडीवर असतात. पण वैशिष्ट्य असं की, गाडीवर कोणीही असलं तरी चवीमध्ये फारसा फरक पडत नाही. इतर गाड्यांवर मिळतात ते सर्व पदार्थ मिळत असले तरी तुम्ही आवर्जून रगडा पॅटिस टेस्ट करा. आम्ही इतके वर्ष "टेस्ट' करतो आहोत म्हणूनच सांगतोय.

अनेक ठिकाणी रगडा पॅटिसमध्ये जो बटाटा किंवा वाटाणे असतात ते पूर्णपणे शिजलेले नसतात. त्यामुळे ते चावताना त्रास होतो. तसेच गोड नाही पण तिखट पाण्याची चवही रगडा पॅटिसमध्ये महत्वाची असते. रगड्याची ही भट्टी या गाडीवर अगदी जबरदस्तपणे जमलेली आहे. रगडा आणि पॅटिस हे पूर्णतः शिजलेले असल्यामुळे दोन्ही वाटाणे आणि पॅटिस एकमेकांमध्ये मिसळून जातात आणि रगडा एकदम "झकास' होतो. त्यात गोड आणि तिखट पाणी, तिखट, मीठ, मसाला व चाट मसाला यांचे मिश्रण अगदी योग्य प्रमाणात टाकले जाते. त्यामुळे पदार्थाला येणारी चव अगदी अप्रतिम असते.

एकदा का रगड्याने भरलेली ही डिश तुमच्या पुढे आली की, ती व्यवस्थितपणे कालवून घ्या आणि एक-दोन चमचे "टेस्ट' करा. मग तुम्हाला कळेल खरे रगडा पॅटिस कशाला म्हणतात. दोन-तीन चमचे खाल्ल्यानंतर पुन्हा थांबा. थोडे तिखट आणि गोड पाणी त्यात मिसळा. पुन्हा रगडा व्यवस्थित कालवा. चव आणखी सुधारली आहे, असे तुम्हाला जाणवले. एका प्लेटमध्ये इतके रगडा पॅटिस येते की, तुम्ही कितीही खादाड असाल तरी तुमची भूक नक्कीच भागते. इतर ठिकाणी हे समाधान क्वचितच मिळते.

रगडा पॅटिसननंतर पाणीपुरीची एक प्लेट जरुर घ्या. एकट्याला एक जाणार असेल तर उत्तमच. पण नसेल तर दोघा-तिघांमध्ये एक तरी अवश्‍य घ्या. पाणीपुरी झाल्यानंतर गाडीवर असलेला माणूस तुम्हाला तिखट-गोड पाणी हवे का, असे विचारेल. नेहमी घेत नसाल तरी येथे जरुर पाणी प्या. सरते शेवटी इतर ठिकाणांप्रमाणेच येथेही मसाला पुरी मागायला विसरु नका. हे सर्व झाल्यानंतर तुमचा आत्मा तृप्त नाही झाला तरच नवल.

शनिवारवाड्याजवळ "दिल्ली चाट'

पाणीपुरी प्रेमींसाठी नवा "स्पॉट'

भेळेच्या गाडीवर गेल्यानंतर तुम्ही रगडा पॅटिस, रगडा पुरी, भेळ किंवा एसबीडीपी (शेव बटाटा दहीपुरी) यापैकी काहीही खा पण सर्वात शेवटी एक प्लेट पाणीपुरी होणारच. पाणीपुरी हा पदार्थ आवडत नाही, अशी व्यक्ती अगदी विरळ. माझ्या ओळखीत आहेत एक-दोन जण असे पण बहुतेक सर्वांनाच पाणीपुरी आवडते.

तुम्ही जर पाणीपुरीचे अगदी "डाय हार्ड' फॅन असाल तर शनिवार वाड्याजवळ उभ्या असणाऱ्या भेळ-पाणीपुरीच्या अनेक गाड्यांपैकी "दिल्ली चाट' अशी पाटी असलेल्या गाडीवर जाऊन पाणीपुरी खाच. तुम्ही जर अस्सल चाहते असाल तर फक्त एक प्लेट खाऊन तुम्ही स्वस्थ बसूच शकणार नाही. दुसरी प्लेटही पाहता पाहता संपून जाईल.

बालगंधर्व पुलावरील गाडी, पत्र्या मारुतीजवळील गाड्यांपैकी लक्ष्मी रस्त्याकडील गाडी, पेशवाईच्या चौकातील गाडी, एसएनडीटीजवळ किंवा बिबवेवाडी-कोंढवा रस्त्यावर असलेली "कल्याण भेळ', सारसबागेतील भेळ व चाटची तमाम दुकाने, डेक्कन- संभाजी बाग परिसरातील तमाम गाड्या व इतर भागांमध्ये मिळणाऱ्या पाणीपुरीच्या तुलनेत शनिवारवाड्याजवळ उभ्या असलेल्या या गाडीवरील पाणीपुरी नक्कीच वरचढ आहे, असा दावा मी छातीठोकपणे करु शकतो. गेल्या दीड-दोन वर्षांपासून या ठिकाणची पाणीपुरी खाऊन हे शिक्कमोर्तब करण्यात आले आहे. फक्त मीच नाही तर आमच्या ऑफिसमधील अनेकांनी हे मान्य केले आहे.

पाणीपुरीचा आत्मा असतो पुदीना चटणीचे पाणी. पाणीपुरीतील पुरी सर्व ठिकाणी सारखीच असते. शिजविलेले वाटाणेही सगळीकडेच असतात. पण "दिल्ली चाट'च्या पाणीपुरीत जे तिखट पाणी टाकतात, त्याला तोडच नाही. मिरचीचा ठेचा व पुदीना चटणी यांचे जे काही अफलातून मिश्रण असते ते प्रत्यक्ष चव चाखूनच पाहिले पाहिजे. पाणीपुरी तयार करणारा जो "चाचा' आहे तो स्वतः ते पाणी तयार करतो. त्यामुळे रोज पाण्याची चव सारखीच असते.

शिवाय तुम्हाला तिखट किंवा गोड पाणीपुरी जशी पाणीपुरी हवी असेल त्यानुसार अप्रतिम "कॉम्बिनेशन' तुम्हाला मिळते. चिंच-गुळाचे गोड पाणी व मिरची-पुदीनाचे तिखट पाणी यांची चव इतर ठिकाणपेक्षा येथे अगदी "हटके' आहे. त्यामुळेच एकदा येथे येऊन गेलेला खवय्या पुन्हा फिरकला नाही, असे होणारच नाही.

पाणीपुरीसाठी कोठेही जायची तुमची तयारी असेल तर मग एकदा शनिवारवाड्याजवळ येऊन जाच!

नावाप्रमाणेच "सवाई'!

सवाई व्हेज...

सवाई हे नाव उच्चारताच सर्वप्रथम पुणेकरांच्या डोळ्यासमोर येतो तो सवाई गंधर्व महोत्सव. इतिहासात माधवराव पेशवे यांच्या नावामागे सवाई पदवी असल्याचे आपल्याला माहीत असते; पण तानाजी मालुसरे रस्त्यावर (सिंहगड रस्ता) नित्यनियमाने ये-जा करणाऱ्या पुणेकरांसाठी मात्र "सवाई' हे नाव आणखी एका गोष्टीशी जोडले गेले आहे. ते म्हणजे "सवाई व्हेज'. सात महिन्यांपूर्वी सुरू झालेले सवाई आता नावारूपाला येत असून, खऱ्या अर्थाने "सवाई' होण्याच्या दिशेने वाटचाल सुरू झाली आहे.

तानाजी मालुसरे रस्त्याला (सिंहगड रस्ता) लागल्यानंतर पु.ल. देशपांडे उद्यानाच्या थोडेसे अलीकडे सवाई व्हेज रेस्तरॉं आहे. "हॉटेल मॅनेजमेंट'चे धडे घेतलेल्या अमित शिंदे या युवकाने "सवाई'ची सुरवात केली. शाकाहारी पदार्थांच्या "रेस्तरॉं'ला साजेसे व एकदम वेगळे नाव ठेवण्याची इच्छा अमितची होती. शिवाय "रेस्तरॉं' ज्या परिसरात आहे तेथील नागरिकांची आर्थिक, सामाजिक व शैक्षणिक पार्श्‍वभूमी विचारात घेऊन नाव निश्‍चित करावयाचे होते. त्यामुळे बऱ्याच विचारांती सवाई नाव निश्‍चित झाले. अर्थात, एकदमच "हटके' असलेले हे नाव "क्‍लिक' झाले हे सांगणे नकोच.

सिंहगड रस्त्यासारख्या विस्तारणाऱ्या पट्ट्यात "सवाई'चा प्रशस्तपणा नजरेत भरणारा आहे. अगदी दोनशे-सव्वादोनशे मंडळी एका वेळी बसू शकतील इतकी मोठी जागा. त्यातही गार्डनमध्ये निवांतपणे बसण्याचा पर्याय उपलब्ध आहे. शिवाय 40-50 जणांच्या ग्रुपसाठी स्वतंत्र व्यवस्थाही येथे करण्यात आली आहे. "रेस्तरॉं'मध्ये प्रवेश करताच नजरेस पडते ते फेटा बांधून अगदी थाटात बसलेल्या मराठी सरदाराचे तैलचित्र.

"सवाई'मध्ये पंजाबी, चायनीज, पिझ्झा, सिझलर्स, पावभाजी, ज्यूस आणि डेझर्ट अशी खाद्य पदार्थांची मोठी रेंज उपलब्ध आहे. पण त्यातही पंजाबी व पावभाजी यांनाच नागरिकांची सर्वाधिक पसंती. इतर ठिकाणी मिळणारे पदार्थ व "सवाई'ची खासीयत यांची माहिती घेतानाच कोणत्या "डिश' मागवायच्या हे निश्‍चित केले होते.

"सवाई'चे दर सर्वसामान्यांना परवडणारे आहेतच, पण सिंहगड रस्त्यावरील पूर्वीपासून राहणारी मंडळी आणि शनिवार, नारायण, सदाशिव या पेठांमधून स्थलांतरित झालेली मंडळी, अशा दोघांनाही सवयीची वाटणारी चव जपण्याचा प्रयत्न "सवाई'मधील विविध "डिश'मधून करण्यात आला आहे.

"स्टार्टर्स'मध्ये "स्पीनच मलेशिया' व "व्हेज सीक कबाब'ची ऑर्डर दिली. बारीक चिरून घेतलेल्या पालकामध्ये तिखट-मीठ व मसाले टाकून त्याचे मध्यम आकाराचे गोळे तयार करून घेतात. हे गोळे तळून घेतल्यानंतर ते टोमॅटो व चायनीज सॉसमध्ये परतून घेतले जातात. सजावटीसाठी काजू-बदाम यांचा वापर होतो. पालकाचे हे "स्टार्टर्स' आवर्जून घ्या. "व्हेज सीक कबाब' हे ऐकायला थोडेसे विचित्र वाटते; पण त्याची चव अगदी उत्तम आहे. सर्व भाज्यांचा खिमा करून मग त्यात विशिष्ट मसाले टाकून थोडीशी तिखटाच्या बाजूला झुकणाऱ्या या कबाबचा आकार अगदी "सीक कबाब'सारखाच!

"मेन कोर्स'मध्ये पारंपरिक भाज्या आहेतच, पण व्हेज मराठा, व्हेज लाजवाब व पनीर जंगी ही "सवाई'ची खासीयत. पण आम्ही मात्र व्हेज मालवणीची "ऑर्डर' दिली. मालवणी चवीत पनीर मालवणी हा "ऑप्शन'ही आहे. भाज्या व पनीरचा वापर इतर "डिश'मध्ये होतो तसाच असला तरी मालवणी मसाले वापरून "ग्रेव्ही' तयार होते. त्यामुळे चव आणि रंग या गोष्टी अगदी "मालवणी करी'च्या जवळ जाणाऱ्या.

वेगळी "डिश' चाखायची असेल तर "व्हेज बगदादी'चा जरूर विचार करा. सर्व भाज्या एकत्रित करून थोडीशी घट्ट "ग्रेव्ही' असलेली ही डिश सर्व्ह करण्याची पद्धत अगदी निराळी आहे. "सिझलर्स' जसे बिडाच्या पात्रात कोबीच्या पानात "सर्व्ह' करतात, त्याप्रमाणे भांड्यामध्ये "टोमॅटो ऑम्लेट'मध्ये बगदादी "सर्व्ह' करण्याची पद्धत आहे. पण असे करताना भाजीची "क्वांटिटी' घटते. त्यामुळे भाजीवर "टोमॅटो ऑम्लेट'चे टॉपिंग करून दिले जाते.

"व्हेज हिंडोल' ही अशीच हटके डिश! सर्व भाज्यांना साथ मिळते ती पनीर व मशरूम यांची. कोथिंबीर व पुदिना यांचा वापर "ग्रेव्ही'मध्ये जास्त असतो. त्यामुळे भाजीला हिरवा रंग तर येतोच, पण त्याचबरोबर पुदिन्याचे प्रमाण जास्त असल्यामुळे भाजीला हलकी "मिंट'ची चवही येते. त्यामुळे ही भाजीही काही जण आवर्जून मागतात, अशी माहिती व्यवस्थापक विजय पुजारी यांनी दिली.

पावभाजीतही कोल्हापुरी पावभाजी ही वेगळी चव "सवाई'ने जपली आहे. मुळातच भाजी तयार करताना त्यात मसाल्यांचे प्रमाण अधिक टाकून ही भाजी तिखट केली जाते. तिखट टाकून जाळ करणे वेगळे व मसाले वापरून झणझणीत करणे निराळे. दुसरा प्रकार "सवाई'ने स्वीकारला आहे. झणझणीतपणाला या ठिकाणी मागणी मिळणे साहजिकच आहे. त्यामुळे "कोल्हापुरी पावभाजी' येथे चांगलीच लोकप्रिय ठरली आहे.

"सवाई'पासून तीन-चार किलोमीटरच्या आत राहणाऱ्या मंडळींना घरपोच सेवाही पुरविली जाते तीही अगदी "फ्री ऑफ चार्ज'! "सवाई'चे आणखी एक वेगळेपण म्हणजे अमितने "ऑर्कुट'वर "सवाई व्हेज' नावाची "कम्युनिटी'च तयार केली आहे. या "कम्युनिटी'च्या माध्यमातून नव्या "डिश' सुरू करणे अथवा सुरू असलेल्या पदार्थांमध्ये ग्राहकांनी सुचविलेले बदल करून पाहणे, अशा गोष्टी होतात. "सवाई'चे निस्सीम चाहते "कम्युनिटी' आवर्जून "जॉईन' करतात व इतरांना "सवाई'बद्दल सांगतात. चार जानेवारीलाच सुरू झालेल्या "कम्युनिटी'चे 24 जण सदस्य झाले आहेत. तेव्हा तुम्हालाही "सवाई' पसंत पडले तर तुम्हीही "कम्युनिटी' "जॉईन' करायला विसरू नका!

"सवाई व्हेज'

देवगिरी अपार्टमेंट,

ए विंग, तानाजी मालुसरे रस्ता,

पुणे 411030.

सकाळी 11 ते रात्री 11.30

सौंदर्य व्हेज नॉनव्हेज

डेक्कनच्या "सौंदर्य'ला चवीची जोड!

जंगली महाराज रस्ता आणि नामदार गोपाळकृष्ण गोखले रस्त्यावर (फर्ग्युसन महाविद्यालय रस्ता) "रेस्तरॉं'ची काही कमी नाही. अगदी चायनीजपासून पंजाबीपर्यंत आणि पिझ्झा-पास्तापासून सिझलर्सपर्यंत सर्व पदार्थ आपल्याला या दोन रस्त्यांवरील "रेस्तरॉं'मध्ये मिळतात. पण अस्सल मराठी पद्धतीने बनविलेले घरगुती चवीचे मांसाहारी पदार्थ देणारे एकही "रेस्तरॉं' या ठिकाणी नाही. ही कसर भरून काढली आहे मुरकुटे बंधूंच्या "सौंदर्य'ने.

लालबहाद्दूर शास्त्री रस्त्यावरील "सौंदर्य'ची नवी शाखा नुकतीच रानडे इन्स्टिट्यूटसमोर सुरू झाली आहे. अगदी नावापासून वेगळेपण जोपासणाऱ्या "सौंदर्य रेस्तरॉं'ने दहा वर्षांपूर्वी शास्त्री रस्त्यावर शाकाहारी व मांसाहारी "रेस्तरॉं'ची सुरवात केली. खवय्यांच्या जिभेवर "सौंदर्य'ची चव रुळल्यानंतर त्यांनी डेक्कन परिसरात आणखी एक शाखा सुरू करण्याचा विचार केला व कल्पना प्रत्यक्षात उतरविली.

साधारण 90 ते 100 जण बसू शकतील इतकी प्रशस्त जागा व डेक्कनच्या परिसराला शोभेल अशी अंतर्गत सजावट या गोष्टी "सौंदर्य'च्या सौंदर्यात भर घालतात. शिवाय वातानुकूलित दालनाचा पर्यायही उपलब्ध आहे. त्याचप्रमाणे डेक्कनवर आल्यानंतर ग्राहकांना भेडसावणारा पार्किंगचा प्रश्‍न बाळासाहेब मुरकुटे यांनी सोडविला असून "सौंदर्य'मध्ये पार्किंगची स्वतंत्र व्यवस्था आहे. "सौंदर्य'चे व्यवस्थापन सागर व सूरज मुरकुटे यांच्याकडे आहे.

चिकन, मटण आणि माशांचे विविध प्रकार येथे उपलब्ध आहेत. असे असले तरी तितकेच चविष्ट शाकाहारी पदार्थ "सौंदर्य'मध्ये मिळतात. शाकाहारी-मांसाहारी पदार्थ तयार करण्यासाठी वेगवेगळी भांडी वापरतात, हे सर्वज्ञात आहे. पण येथे दोन्ही प्रकारच्या पदार्थांसाठी आचारीही स्वतंत्र आहे. त्यामुळे शाकाहारी मंडळी अगदी निर्धास्तपणे येथील जेवणाचा आस्वाद लुटू शकतात. शास्त्री रस्त्यावरील "सौंदर्य' डेक्कनवर आले तरी चवीमध्ये फरक पडलेला नाही, हे आणखी एक वैशिष्ट्य!

मटण ही "सौंदर्य'ची खासीयत! त्यातही मटण केशरी बिर्याणी आणि पुणेरी मटण हे दोन पदार्थ "मेन्यू कार्ड'मध्ये अगदी वेगळे वाटतात. मटण केशरी बिर्याणी तयार करण्याची पद्धत अगदी नेहमीसारखीच. ही बिर्याणी करताना साजूक तुपाचा वापर मोठ्या प्रमाणावर होतो, हे "सौंदर्य'चे वेगळेपण. शिवाय या बिर्याणीमध्ये शेवटचा थर हा काजू, मनुका, बेदाणे आणि केशर यांचा असतो. त्यामुळे याला आपण "मटण ड्रायफ्रूट बिर्याणी' असेही म्हणू शकतो.

पुणेरी मटण म्हणजे गावरान हिरवे मटण. लाल तिखटाऐवजी मिरची आणि इतर हिरव्या पदार्थांचा वापर करून हे मटण तयार केले जाते. हिरवी मिरची, ओला नारळ, खसखस, धने व तीळ यापासून तयार केलेल्या मसाल्याच्या जोडीला कोथिंबीर व पुदिना यांचे वाटण वापरले जाते. लाल तिखट कमी आणि सांगितले तर तेलाचा वापरही कमी, या गोष्टी ध्यानात ठेवून हे मटण घरगुती पद्धतीने तयार करतात.

"चायना राईस' हादेखील कमी ठिकाणी मिळणारा पदार्थ येथे मिळतो. मटण खिमा आणि अंडा भुर्जी तयार करून एकत्रितपणे परतली जाते. त्यानंतर त्यात बासमती राईस टाकून "चायना राईस' तयार होतो. काही ठिकाणी याला "छिना राईस'ही म्हणतात.

अस्सल शाकाहारी असाल तरी तुमच्यासाठी काही खास डिशेस येथे आहेत. पनीर बटर मसाला, बैंगन मसाला, बैंगन भरता, पनीर मटर मसाला आणि पालक पनीर अशा नेहमीच्या पदार्थांच्या जोडीला तंदुरी आलू, नसीली भेंडी आणि पनीर राजवाडी हे पदार्थ काहीसे वेगळे आहेत. नसीली भेंडी ही लालभडक "ग्रेव्ही'मधील भाजी अगदीच "टेम्प्टिंग' दिसते. तेलामध्ये भेंडी "फ्राय' करून घेतात. मग "फ्राय पॅन'मध्ये कांदा, टोमॅटो, ओले खोबरे, मसाला व ब्याडगी मिरचीपासून तयार केलेली "पेस्ट' हे पदार्थ एकत्र करतात. त्यामध्ये "फ्राय' केलेली भेंडी टाकून हे एकजीव होईपर्यंत परततात.

"पनीर राजवाडी'मध्ये पनीरचे मोठे तुकडे केले जातात. पनीरचे हे तुकडे कॉर्नफ्लोअरमध्ये घोळून तळले जातात. तपकिरी रंगाचे झाल्यानंतर हे तुकडे बाहेर काढतात. मग "फ्राय पॅन'मध्ये कांदा-टोमॅटो, मसाल्याचे वाटण टाकून "ग्रेव्ही'चा बेस तयार केला जातो. मग पुन्हा एकदा पनीरचे तुकडे "शॅलो फ्राय' करून त्या "ग्रेव्ही'मध्ये टाकले जातात. वरून पुदिना पेस्ट आणि सिमला मिरचीचे बारीक तुकडे टाकून ते मिश्रण उकळले जाते. अशी ही "पनीर राजवाडी'देखील विशेष लोकप्रिय आहे.

सौंदर्य रेस्तरॉं,

लॅंड स्क्वेअर इमारत,

नामदार गोखले रस्ता,

डेक्कन जिमखाना,

पुणे.

वेळ स. 11.30 ते दु. 4 आणि सायं. 7 ते रा. 11.30.

No :- 9823034452

पुण्यातील "दक्षिण भारत"

पुण्यातील "दक्षिण भारत"

सकाळीच काही कामानिमित्तानं कॅम्पमध्ये जायचं होतं. त्यामुळं येताना के.ई.एम. रुग्णालयासमोर (साऊथ इंडियन मेसजवळ) मिळणाऱ्या दाक्षिणात्य नाश्‍त्याचा आस्वाद घ्यावा, असा विचार आला. मग काय येतायेता एक चक्कर झालीच. तिथे गेल्यानंतर मला हैदराबाद, चेन्नई किंवा बंगळूरमध्ये गेल्यासारखंच वाटलं.

जवळपास सहा ते सात गाड्यांवर सांबार-चटणीच्या बरोबर इडली, मेदूवडा, डोसा आणि उत्तप्पा असे दक्षिणी पदार्थ खाण्यात पुणेकर मंडळी गुंग असल्याचे दिसेल. गाड्या जरी सहा-सात असल्या तरी प्रत्येक गाडीवर गर्दी जवळपास सारखीच! शिवाय प्रत्येक गाडीवरील ग्राहक रोजचे किंवा ठरलेले!! रास्ता पेठ, सोमवार पेठ आणि परिसरात दक्षिणी मंडळींचे प्रमाण तुलनेने अधिक. ज्यांना सर्वसाधारणपणे मद्रासी म्हणतात अशा मंडळींचे प्रमाण जाणवण्याइतपत असल्यामुळे या ठिकाणी अशा नाश्‍त्याच्या गाड्या लागणे नवीन नाही.

सांबार भात आणि रस्सम भात यांच्यासाठी प्रसिद्ध असलेली "मद्रासी मेस' याच ठिकाणी आहे. त्यामुळे दाक्षिणात्य पदार्थांच्या प्रेमींनी इथे जायलाच हवे. असो. सांगण्याचा उद्देश्‍य असा की, मी तेथे गेलो आणि पुन्हा एकदा हैदराबादची चव अनुभवता आली. पुण्यातील अनेक उडुपी किंवा इतर "रेस्तरॉं"मधून इडली-डोसा मिळतो पण या ठिकाणी गाड्यांवर मिळणाऱ्या पदार्थांची चव काही औरच.

नायर नावाच्या एका व्यक्तीच्या नावे असलेल्या गाडीवर इडली-वडा सांबार मागितला. इडली-मेदूवड्याच्या वरती सांबार आणि सांबारच्याच वरती चटणी अशी डिश समोर आली. मेदूवडा एक नंबर. पण इडली मात्र म्हणावी तितकी मऊ किंवा हलकी नाही. शिवाय सांबारची चवही मद्रासी नव्हती. पण मेदूवड्याची कमाल होती. मेदूवडा इतका हलका होता की विचारु नका. सांबारमध्ये तर त्याची काही वेगळीच चव लागत होती. या गाड्यांवर सांबार आणि चटणी पुन्हा मागितली तरी मिळते. शिवाय जादा चटणी-सांबार देताना मालकाचा चेहराही उपकार केल्यासारखा नव्हता हे विशेष!

हे पदार्थ खाणाऱ्या मंडळींमध्ये अर्थातच दक्षिणी मंडळी कमी होती. जादा संख्या होती ती मराठी आणि गुजराती मंडळींची! ठेपले, खाकरा, फाफडा आणि पापडी यांच्यासारख्या पदार्थांना रविवारची सुटी देऊन गुजराती मंडळींनी गाड्यांभोवती गर्दी केली होती.

या गाड्यांवर आढळणारे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे या गाड्यांवर चटणी आणि सांबारच्या बादल्या किंवा पातेली नसतात. तर हे पदार्थ स्टीलच्या बरण्यांमध्ये ठेवलेले असतात. त्यामुळे तुम्हाला इडली किंवा मेदूवडा सांबार हवा असेल तर काही मिनिटे इडली किंवा मेदूवडा सांबारच्या बरण्यांमध्ये बुडवून ठेवला जातो. दोन-एक मिनिटे सांबारमध्ये राहिल्यानंतर मग तो वडा तुमच्या प्लेटमध्ये टाकून त्यावर सांबार आणि चटणी टाकली जाते. आहे की नाही गंमत!

नायर शेजारच्या गाडीवर डोसा, उत्तप्पा आणि हे पदार्थ मिळत होते. डोसा इतका पातळ की दोन मिनिटांमध्ये डोसा तव्यापासून अलग होऊन वर नाही आला तर शप्पथ. येथेही सांबारपेक्षा चटणीच अधिक चांगली. त्यामुळे चटणीला मागणी अधिक! या दोन गाड्यापासून थोडी दूर एका कडेला एक महिला गाडी लावते. तिच्याकडे आज गर्दी कमी होती. पण तिचे वैशिष्ट्य असे की, तिची गाडी संध्याकाळीही असते. इतर गाड्या फक्त सकाळी असतात. शिवाय त्या बाईकडील डोसाही अप्रतिम असतो. वैशाली-रुपालीच्या तोंडात मारेल असा कुरकुरीत डोसा तिच्याकडे मिळतो. कधी जर चुकून त्या भागात गेलात तर जरुर खा!

आणखी एक गाडी येथे आहे तिथे जायला विसरु नका. या गाडीचा परवाना चेट्टीयार नावाच्या माणसाकडे आहे. गाडीवर कदाचित तोच असावा. कपाळाला गंध लावून दाक्षिणात्य चित्रपटांमध्ये हिरो नाही पण "व्हिलन' म्हणून शोभेल अशी एक व्यक्ती ही गाडी चालविते. चेट्टीयारच्या गाडीचे वैशिष्ट्य असे की, त्याच्याकडे मेदूवडा, इडली, सांबार आणि चटणी हे सर्वच पदार्थ एक नंबर! त्यामुळे तुम्ही जर कधी गेलात तर त्याच्याकडेच जा असा माझा सल्ला असेल. मी पण तेच करणार आहे.

मेदूवडा आणि इडली तितकेच मऊ आणि हलके. चटणी पण घट्ट, थोडी तिखट आणि अगदी थोडी आंबट. सांबारही मद्रासी चवीकडे झुकणारे. चेट्टीयारची आणखी एक खासियत म्हणजे त्याच्याकडे तांदूळ आणि उडदाच्या डाळीच्या पिठापासून तयार केलेले घावन मिळतात. डोश्‍यापेक्षा थोडे जाड आणि उत्तप्पापेक्षा थोडे पातळ, अशा मधल्याच आकारातील. त्याला घरी आपण घावन म्हणतो त्याला गाडीवर डोसा म्हणतात. तो डोसा एका डिशमध्ये चतकोर आकारात घडी घालून ठेवला जातो. त्यावर नेहमीप्रमाणे चटणी आणि सांबार टाकून "सर्व्ह' केला जातो. तुम्हाला एक डोसा सांबार-चटणी टाकून दे, अशी ऑर्डर ऐकू आली तर घाबरुन जाऊ नका. तुम्हीही असा रगडा एकदा खाऊन बघा. खूष व्हाल.

शिवाय या पदार्थांचे दर फार अधिक नाहीत. इडली-चटणी-सांबार दहा रुपये, इडली-मेदूवडा आणि सांबार-चटणी अकरा रुपये तर मेदूवडा-सांबार-चटणी बारा रुपये. डोसा बारा रुपये आणि उत्तप्पा तेरा रुपये. हॉटेलात जाऊन खाण्यापेक्षा हे अधिक स्वस्त आणि चविष्टही! तिथे गर्दी जमते ती काय उगाचच?

सर्जा रेस्तरॉं

मंगेशकरांचे "फॅमिली रेस्तरॉं'

आपण आज आलो आहोत पुण्यातील पहिल्या "सेलिब्रिटी रेस्तरॉं'मध्ये! पण औंध भागात बरोबर 11 वर्षांपूर्वी सुरू झालेल्या "सर्जा'ची ओळख "सेलिब्रिटी रेस्तरॉं' पुरतीच मर्यादित राहिलेली नाही. चविष्ट पदार्थ आणि कुटुंबातील सर्वांनी एकत्रितपणे भोजनाचा मनमुराद आस्वाद घेण्यासाठी पूरक वातावरण यामुळे "सर्जा' आता "फॅमिली रेस्तरॉं' बनले आहे.

लतादीदी येथील दाल-खिचडी आवडीने खातात. बाळासाहेबांना मांसाहारी पदार्थ एकदम वर्ज्य. उषाताईंचे जेवण मात्र "चिकन तंदुरी' किंवा "फिश फ्राय'शिवाय पूर्णच होत नाही. आशाताईंची "स्टाईल'च हटके. आशाताई तर भटारखान्यात जाऊन मालवणी पद्धतीने मासे कसे बनवायचे याचे धडे स्वयंपाकी मंडळीना देतात. हे "रेस्तरॉं' मंगेशकर कुटुंबीयांच्या मालकीचे आहे. त्यामुळेच त्यांची "सर्जा'वर इतकी मर्जी आहे.

सुरवातीला "सर्जा'चा नावलौकिक सर्वदूर पोचविण्यासाठी मंगेशकरांच्या पुण्याईचा उपयोग झाला. नंतर पदार्थांची चव व वातावरण यामुळे खवय्या ग्राहकांचा "फ्लो' टिकवून ठेवणे व्यवस्थापक रणजित शेट्टी यांना शक्‍य झाले. "सर्जा' म्हणजे सिंह. हे नाव स्वतः लतादीदींच्या आग्रहावरून देण्यात आले होते. अर्थात, हे "रेस्तरॉं' मंगेशकर कुटुंबीयांच्या मालकीचे आहे, हे सांगितल्याशिवाय कळत नाही. लतादीदी किंवा इतर भावंडांची पेंटिंग्ज किंवा छायाचित्रे भिंतीवर न लावता आवर्जून मिलिंद मुळीक यांच्या निसर्गचित्रांना भिंतीवर स्थान देण्यात आले आहे. अर्थात, हा निर्णयही खुद्द दीदींचाच! "रेस्तरॉं'मध्ये कायम "वर्ल्डस्पेस' रेडिओवरील संगीत कायम सुरू असते.

"सर्जा' हे पूर्णपणे "नॉर्थ इंडियन' आहे. त्यामुळे व्यवस्थापन शेट्टी यांच्याकडे असले तरी येथे इडली-डोसा आणि तत्सम दक्षिण भारतीय पदार्थांना "मेन्यू कार्ड'मध्ये स्थान नाही. उत्तर भारतीय पद्धतीने तयार केलेले शाकाहारी व मांसाहारी पदार्थ हीच येथील खासीयत. चिकन, मटण व माशांचे विविध प्रकार येथे उपलब्ध असले, तरी "सर्जा' विशेष प्रसिद्ध आहे "पंजाबी डिशेस'साठीच!

"पालक सूप' हा सध्या अनेक ठिकाणी मिळणारा पदार्थ देण्यास आम्ही सुरवात केली, हे शेट्टी आवर्जून सांगतात. त्यामुळे "पालक सूप' घ्याच, असा त्यांचा आग्रह! पंजाबी पदार्थांमध्ये पनीरचे पदार्थ हे "सर्जा'चे वैशिष्ट्य. आपण पनीर खातो की बटर असा अनुभव पनीरची सब्जी खाताना आला नाही, तरच नवल. पनीरच्या जोडीला "सरसू का साग' आणि "मक्के की रोटी' हा अस्सल पंजाबी पदार्थही "झकास'.

आम्ही मात्र, "लसूनी तवा डिंगरी' ही मशरूमची डिश मागविली. लसूण म्हणजे उग्र. पण येथे मशरूमच्या भाजीला लसणाची अगदी हलकी फोडणी दिलेली असते. त्यामुळे लसणाची चव लागते; पण त्याच्या उग्रपणाचा त्रास होत नाही. "मकई मिर्च मसाला' ही डिशही विशेष लोकप्रिय आहे. स्वीट अमेरिकन कॉर्न व सिमला मिरची यांच्यापासून तयार केलेल्या व "रेड ग्रेव्ही'मधून "सर्व्ह' केल्या जाणाऱ्या या "डिश'चे "रेटिंग' प्रथमपासूनच "हाय' आहे.

दाल किंवा पालक खिचडी ही खुद्द लतादीदींची आवडीची "डिश'. अर्थात, इतर खवय्या मंडळींची मनेही या "डिश'ने जिंकली आहेत. पण "मेन्यू कार्ड'मधील "दहीभात तडकावाला' हा पदार्थ लक्ष वेधून घेतो व त्याचीच "ऑर्डर' करायला भाग पाडतो. साधा पातळ दहीभातच, पण त्याला लाल मिरचीचा तडका दिल्यामुळे भाताला एकदम वेगळीच चव प्राप्त होते. "दहीभात तडकावाला' ही सर्व मंगेशकरांची समान आवडती "डिश'. मंगेशकर मंडळींच्या जेवणाचा शेवट दहीभातानेच होतो, असे शेट्टी सांगतात.

बाकी मग "नॉनव्हेज'मध्ये चिकन थाई, चिकन मंगोलियन, चिकन कॅश्‍यू, चिकन व्होल्कॅनो, "प्रॉन्स विथ मिक्‍स व्हेजिटेबल्स हॉंगकॉंग स्टाईल', गोल्डन फ्राईड फिश, पुदीन मच्छी, फिश अमृतसरी, बोल्हाईच्या मटणाचे चायनीज पद्धतीने केलेले पदार्थ व कबाबच्या पंचवीसहून अधिक "व्हरायटी' येथे आहेत. "स्टार्टर्स'मध्ये "फिश तवा' अनेकांना आवडतो. तव्यावर करीमध्ये मासा टाकून ती करी माशामध्ये पूर्णपणे मिसळून तवा कोरडा होईपर्यंत मासा शिजवितात. त्यामुळे मासा खायचा तर "फिश तवा'च!

सॅलड व रायताचे नऊ-दहा प्रकार, "आईस टी' व "लिची विथ क्रीम' तसेच "लिची विथ आईस्क्रीम' यांनाही विशेष मागणी असते. साधारणपणे शंभर जण एका वेळी बसू शकतात, अशी व्यवस्था येथे आहे. त्यामुळे "वेटिंग'चा प्रश्‍न उद्‌भवत नाही. औंधसारख्या उच्चभ्रू वस्तीमध्ये असल्यामुळे येथील पदार्थांचे दर साहजिकपणे इतर ठिकाणपेक्षा थोडे अधिक आहेत; पण तरीही एकदा का होईना, मंगेशकरांच्या या आवडत्या "रेस्तरॉं'मध्ये जायलाच हवे.

"सर्जा रेस्तरॉं',

127-2 सानेवाडी,

आयटीआय रस्ता,

औंध,पुणे - 411007.

वेळ ः दुपारी 12 ते 3.30

व सायंकाळी 7 ते 11.30

गुजरातचा "आँखो देखा हाल'!

कार्यशैलीमुळेच मोदींचा विजय

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प्रचारक म्हणून गुजरातमध्ये कारकीर्द सुरू करणाऱ्या "त्या' तरुणाला संघ कार्यालयातील खोली विशेष पसंत नव्हती. त्याला खोली एका "इंटिरियर डिझाईनर'कडून सजवून घ्यायची होती. मात्र, वरिष्ठांनी "त्या' प्रचारकाला खोलीच्या सुशोभीकरणाची परवानगी नाकारली. ""कार्यालयात रहायचे असेल, तर प्रचारकाप्रमाणे व्यवहार असला पाहिजे,'' असे चार खडे बोलही सुनावल्याचे संघाचे जुने कार्यकर्ते सांगतात. वरिष्ठांचा मान राखत "त्या' प्रचारकाने आपल्या इच्छेला मुरड घातली व संघप्रचारकाला अपेक्षित साधी जीवनपद्धती स्वीकारली. अर्थात, पुढे प्रत्येक वेळी असे घडलेच असे नाही.

प्रचारक असतानाही संघाच्या करड्या शिस्तीची बंधने सैल करू पाहणारा तो प्रचारक म्हणजे गुजरातचे मुख्यमंत्री नरेंद्र दामोदरदास मोदी! वडनगरसारख्या छोट्या गावामध्ये जन्मलेल्या नरेंद्रचे वडील रेल्वे स्थानकावर चहाची टपरी चालवित असत. नरेंद्रही त्यांना मदत करीत असे. टपरीवाल्याचा मुलगा ते गुजरातचे मुख्यमंत्री असा प्रवास करणाऱ्या नरेंद्र मोदींची कामगिरी थक्क करून टाकणारी आहे.

सर्वसामन्यांची मने जिंकणारी कार्यपद्धती, प्रशासन तसेच अधिकाऱ्यांवर असलेली पकड, विरोधकांकडे दुर्लक्ष करण्याची प्रवृत्ती, राजकीय डावपेच आखण्यातील हातोटी व उपजत असलेले संघटन कौशल्य असे अनेक गुण गुजरातमधील निवडणुकीदरम्यान जवळून अनुभवता आले.

मोदी हे अहमदाबादमध्ये प्रचारक असताना ते संघ कार्यकर्त्यांच्या घरी आठवड्यातून एकदा "वार लावून' जेवायला जात असत. परशुराम सहस्रभोजनी यांच्याकडेही ते आठवड्यातून एकदा-दोनदा जेवायला जायचे. नंतर संघाला चांगले दिवस आले आणि संघ कार्यालयांमध्येच जेवणाची व्यवस्था होऊ लागली; पण आपण ज्यांचे मीठ खाल्ले त्यांना मुख्यमंत्री झाल्यानंतरही मोदी विसरले नाहीत. ज्यांच्या घरी आपण "वार लावून' जेवलो त्या सर्व कुटुंबांची मोदी यांनी त्या कुटुंबीयांच्या घरी जाऊन भेट घेतली. इतकेच नाही तर त्यांनी आमच्यासारख्या मोजक्‍या आठ-दहा कुटुंबीयांना मुख्यमंत्र्याच्या निवासस्थानी भोजनाचे निमंत्रणही दिले, अशी आठवण सहस्रभोजनी कुटुंबीय आवर्जून सांगतात.

शिक्षकांनाही मोदींचा तोच न्याय! आपल्या आयुष्यात ज्यांनी आपल्याला शिक्षणाचे धडे देणाऱ्या 144 शिक्षकांचा सत्कार मोदींनी मुख्यमंत्री झाल्यानंतर केला. अशा छोट्या छोट्या गोष्टींमधून त्यांनी स्वतःची "कॉमन मॅन' अशी प्रतिमा निर्माण करण्यास प्रारंभ केला आणि त्यामध्ये ते भलतेच यशस्वी झाले.

मोदी विवाहित असले तरी ते अविवाहिताप्रमाणेच आयुष्य जगले. इतर राजकीय नेत्यांच्या आजूबाजूला असणारे नातेवाईकांचे कोंडाळे त्यांच्याभोवती नाही. हा मुद्दाही मोदींच्या फायद्याचा ठरला. स्वच्छ प्रतिमेमुळेच "खातो नथी, खावा देतो नथी' ही मोदींची घोषणा बऱ्यापैकी यशस्वी ठरली. मोदींच्या कार्यकाळात गुजरातमध्ये सरकारी कर्मचाऱ्यांची अवस्था खूपच "टाईट' आहे, अशी चर्चा अनेक ठिकाणी कानावर येत होती. या चर्चेला थोडे पाठबळ मिळाले ते मोदीविरोधी "अजेंडा' राबविणाऱ्या एका वृत्तवाहिनीच्या वरिष्ठ पत्रकाराकडून!

संबंधित पत्रकाराने आयसीआयसीआय बॅंकेचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी व व्यवस्थापकीय संचालक के. व्ही. कामत यांची एकदा मुलाखत घेतली. मुलाखतीनंतर कामत यांनी त्या पत्रकाराला मोदींबद्दल सांगितले. कामत म्हणाले, ""मध्यंतरी मोदी आणि माझी भेट झाली. तेव्हा मोदी यांनी मला व बॅंकेला सर्वतोपरी साह्य करण्याचे आश्‍वासन दिले. तसेच त्यांनी स्वतःच्या मोबाईलचा क्रमांक मला दिला. गुजरातमध्ये कोठेही तुम्हाला आडमार्गाने पैसे मागितले किंवा काही अडचण निर्माण करण्याचा प्रयत्न केला तर थेट मला फोन करा. तो अधिकारी निलंबित झालेला असेल, असे मोदींनी सांगितले.'' कामत यांना गुजरातमध्ये तसा अनुभव आला नाही. अर्थात, राज्यात सर्वच खात्यांमध्ये अशी परिस्थिती असेल, असा दावा कोणीच करणार नाही. पण म्हणून कामत यांना आलेला अनुभव अगदीच दुर्लक्ष करण्यासारखाही नाही.

कॉंग्रेस, विविध स्वयंसेवी संस्था, अल्पसंख्याक व देशभरातील धर्मनिरपेक्ष संघटनांनी मोदींच्या विरोधात आघाडी उघडली होती. तथाकथित तटस्थ प्रसिद्धीमाध्यमेही मोदींवर खार खाऊन होती. हे कमी म्हणून की काय भारतीय जनता पक्षासह संघ परिवारातील राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ, किसान संघ, विश्‍व हिंदू परिषद व बजरंग दल आदी संघटनांच्या काही कार्यकर्त्यांनीही मोदींविरुद्ध दंड थोपटले होते. "हिंदू सारा एक'चा नारा देऊन भाषणे ठोकण्यात "प्रवीण' असलेल्या विश्‍व हिंदू परिषदेच्या एका नेत्यानेही मोदींविरुद्ध आघाडी उघडली. केशुभाईंच्याच पटेल जातीच्या असलेल्या या नेत्याने शेकडो साधूंना मोदींविरुद्ध रस्त्यावर उतरविले. मोदींच्या कारकिर्दीत एक लाख गाई व अनेक साधूंची हत्या झाली, असे आरोप केले. "ये तो सारे संत है, मोदी तेरा अंत है'' अशा घोषणा असलेल्या जाहिराती प्रकाशित केल्या. पण तरीही मोदींची लोकप्रियता कमी झाली नाही.

इतके आरोप-प्रत्यारोप होऊनही मोदींची प्रतिमा मलिन झाली नाही किंवा त्याचा फटका मोदींना बसला नाही, असे का याबाबत स्पष्टीकरण देताना भाजपचे राज्यसभेतील खासदार जयंतीलाल बारोट यांनी मजेदार किस्सा ऐकविला. गाबाजी ठाकूर नावाचे जनसंघाचे एक जुने आमदार होते. ठाकूर यांच्या ताब्यात असलेली जमीन राज्य सरकारला हवी होती. मात्र, ठाकूर हे जमीन सरकारच्या ताब्यात देण्यास तयार नव्हते. ठाकूर हे आमदार असल्यामुळे सरकार जोर जबरदस्ती करून कारवाई करू शकत नव्हते. अखेर सरकारने वृत्तपत्रांमधून ठाकूर यांच्याविरुद्ध अपप्रचार सुरू केला. त्यांची निंदानालस्ती सुरु केली. चारित्र्यहनन करण्याचा प्रयत्न केला. एकवेळ असे वातावरण निर्माण झाले की, ठाकूर यांची अनामत रक्कम जप्त होणारच; पण आश्‍चर्याची गोष्ट म्हणजे गाबाजी ठाकूर हे थोड्या थोडक्‍या नव्हे तर तब्बल 28 हजार मतांनी निवडून आले. त्यामुळे मोदींवर कोणीही कितीही चिखलफेक केली तरी त्याचा फटका न बसता मोदींना फायदाच होतो, अशी भाजप कार्यकर्त्यांची समजूत आहे.

सुरेश मेहता, काशीराम राणा आणि केशुभाई पटेल यांनी बंड करूनही मोदी तरले. कारण त्यांनी गेली विधानसभा तसेच महापालिका, जिल्हा परिषद व ग्रामपंचायत निवडणुकीतही पक्षविरोधी काम केले होते. ही मंडळी उघडपणे समोर आली. याची कुणकुण मोदींना पूर्वीपासून होती. त्यामुळेच त्यांनी विधानसभेच्या निवडणुकीची तयारी गेल्या दीड वर्षापासून केली होती. मोदींनी एकूण 55 पटेल उमेदवार उभे केले. मोदी स्वतः इतर मागासवर्गीय आहेत. या समाजाची 55 टक्के मते गुजरातेत आहेत. पटेल समाजाला जवळ आणण्याचे प्रयत्न करताना मोदींनी इतर मागासवर्गीयांच्या 55 टक्‍क्‍यांवर विशेष लक्ष केंद्रित केले.

शिवाय भाजप किंवा पूर्वीच्या जनसंघामध्ये बंडखोरीला मतदार व कार्यकर्त्यांकडून विशेष प्रतिसाद मिळत नाही, हा इतिहास आहे. अगदी बलराज मधोकांपासून ते उमा भारतींपर्यंतचा इतिहास सर्वज्ञात आहे. त्यामुळे गुजरात त्याला अपवाद ठरणार नाही, हे निश्‍चितच होते. उत्सुकता होती ती या बंडखोर मंडळींची ताकद किती आहे, हे जाणून घेण्याची! आणखी एक गोष्ट म्हणजे चिमणभाई पटेल असो किंवा शंकरसिंह वाघेला गुजरातने कधीही बंडखोरांना पुन्हा संधी दिलेली नाही. त्याचीच पुनरावृत्ती केशुभाई आणि मंडळींबाबत झाली आणि बंडखोरांच्या खांद्यावर बंदूक ठेवून निवडणूक जिंकण्याचा कॉंग्रेसचा प्रयत्न सपशेल फसला.

मोदींची आक्रमक कार्यशैली, प्रभावी वक्तृत्व आणि गुजराती अस्मितेला साद घालण्याची प्रवृत्ती यामुळे महिला आणि युवा वर्ग त्यांचा विशेष चाहता आहे. जेव्हा हा वर्ग मोठ्या संख्येने बाहेर पडला तेव्हाच मोदींचा विजय निश्‍चित झाला होता. शिक्कामोर्तब 23 डिसेंबरला झाले इतकेच!

400 हून अधिक डिश

खवय्यांची तबीयत "खूष' करणारे "खुशबू'!
खवय्यांना खूष ठेवण्यासाठी वेगळ्या डिश तयार करणारे रेस्तरॉं, अशी "खुशबू'ची ओळख करून द्यावी लागेल. वैविध्यपूर्ण व चविष्ट खाद्यपदार्थांचा मनसोक्त आस्वाद घेतल्यानंतरही खिशाला जास्त चाट बसत नाही, असा अनुभव आपल्याला "खुशबू'तून बाहेर पडताना येतो. काही वर्षांपूर्वी हिराबाग येथे सर्वप्रथम "खुशबू' सुरू झाले. नंतर "खुशबू'ने धनकवडीला स्थलांतर केले. बिबवेवाडी-कोंढवा रस्त्यावर "खुशबू रेस्तरॉं'ची शाखा आहे.

"खुशबू'मध्ये जसे वेगळ्या डिशचे पर्याय उपलब्ध आहेत, तसे जेवण्यासाठी बसायचे कुठे, यासाठीही तीन पर्याय आहेत. पहिला म्हणजे हॉटेलमध्ये प्रवेश केल्यानंतरचा "गार्डन'चा! आजूबाजूला शोभेची झाडे व एका कडेला पावभाजी व तवा पुलाव यांचा स्टॉल, छताला टांगलेल्या फळांच्या माळा व प्लॅस्टिकच्या लाल-पिवळ्या खुर्च्या असे अगदी "टिपिकल' वातावरण "गार्डन'मध्ये आहे. थंडगार हवेत बसून गरमागरम जेवण घ्यायचे असेल तर "गार्डन' एकदम "बेस्ट'!

नाहीतर मग आतमध्ये जाऊन "कुशन'चा सोफा अथवा खुर्च्यांवर आरामत बसून निवांत आस्वाद घ्या. "इंटेरिअर' देखील एकदम झकास आहे. लाकडी कलाकुसर, वेगवेगळ्या विषयांवरील पेंटिंग आणि आपल्याला हवा तितका उजेड ठेवता येईल, अशी प्रकाशरचना यामुळे आतही "बोअर' होत नाही. मित्र-मैत्रिणी किंवा नातेवाइकांना "पार्टी' द्यायची असेल तर मग वातानुकूलित हॉलच बुक करून टाका! तेथे 28 जण एकावेळी जेवू शकतात.

सदाशिव सॅलियन हे "खुशबू'चे मालक. सॅलियन मूळचे उडुपीचे; पण लहानपणापासून वास्तव्याला पुण्यात. त्यांनी "रेस्तरॉं'मध्ये पडेल ते काम करण्यापासून सुरवात केली. विविध ठिकाणी कामाचा अनुभव घेतल्यानंतर त्यांनी स्वतःचे "रेस्तरॉं' थाटले.

"खुशबू'मध्ये मुळातच गरम मसाला व तेल कमी टाकून खाद्यपदार्थ तयार केले जातात. भाज्या शिजविण्यासाठी वापरण्यात येणारे पाणी फेकून न देता ग्रेव्ही, करी अथवा सूप तयार करताना ते वापरले जाते. त्यामुळे भाज्यांमधील सत्त्व वाया जात नाही. पदार्थ तयार करताना कृत्रिम रंग न वापरता भाज्यांपासूनच हिरवा, लाल किंवा तपकिरी असे रंग तयार करतात, असे सॅलियन यांनी स्पष्ट केले.

चायनीज, पालक आणि बेबीकॉर्न सूप अशा अनेक "व्हरायटी' येथे उपलब्ध आहेत; पण सॅलियन यांच्या आग्रहावरून आम्ही जिंजर लेमन हे पचनास उपयुक्त आणि "ऍसिडिटी' घटविणारे पेय घेऊन उदरभरणाची सुरवात केली. थोडासा बदल म्हणून असा प्रयोग करून पाहण्यास हरकत नाही.

"" "इडली चिली फ्राय' हा पदार्थ पुण्यात सर्वप्रथम आम्ही तयार केला आणि नंतर मग इतर रेस्तरॉंमध्ये तो मिळू लागला. मग आम्ही "इडली शेजवान' या आणखी एका नव्या पदार्थाची निर्मिती केली. आम्ही नेहमीचे पदार्थ देत असतानाच अशा पद्धतीने नव्या "डिश' तयार करतो,'' असे सॅलियन सांगतात. "इडली शेजवान'मध्ये इडलीचे छोटे तुकडे "कॉर्न फ्लॉवर'मध्ये "डिप' करून तपकिरी होईपर्यंत तळून घेतले जातात. मग ते "शेजवान सॉस'मध्ये घोळून इतर सॉसेस टाकून "सर्व्ह' केले जातात. "स्टार्टर'मध्ये ही "खुशबू'तील सर्वात वेगळी डिश!

"व्हेज मुमताज', "व्हेज लाहोरी', "व्हेज मिलीजुली' व "मेथी चमन' यांच्यासह एकूण 45 वेगवेगळ्या पंजाबी डिश येथे उपलब्ध आहेत. पनीर व मश्रुमचे पदार्थ स्वतंत्रपणे "मेनूकार्ड'मध्ये देण्यात आले आहेत. शेजवान सॉस वापरून तयार केलेली "पनीर शेजवान चिलीमिली' ही लालभडक मिक्‍स भाजी, काजू तसेच "व्हाईट ग्रेव्ही'सह "सर्व्ह' केला जाणारा पनीर तवा स्पेशल व पनीरचे बारीक तुकडे "कॉर्नफ्लॉवर'मध्ये "डिप' करून नंतर ते तळून "स्पायसी ग्रेव्ही'सह वाढला जाणारा "पनीर घुंगरू' विशेष लोकप्रिय.

मश्रुमच्या यादीत "मश्रुम शबनम', "मश्रुम बटर मसाला', "मश्रुम हंडी', "मश्रुम पालक', "मश्रुम पनीर', "मश्रुम करी' व "बेबी कॉर्न मश्रुम मसाला' अशी "व्हरायटी' आहे. आम्ही "व्हेज मराठा' आणि "व्हेज गार्डन' या वेगळ्या भाज्या खाण्यासाठी उत्सुक होतो. त्यामुळे "स्टाटर' न मागविता आम्ही "मेन कोर्स'कडे वळलो.
"व्हेज कोल्हापुरी'चे नाव बदलून "व्हेज मराठा' असे बारसे केले आहे की काय, अशी शंका आपल्याला येते; पण तसे नाही. "व्हेज मराठा' म्हणजे सर्व भाज्या उकडून त्यांचे पकोडे तयार केले जातात. मग ते "ग्रेव्ही'मध्ये "डिप' करून त्यावर लाल मिरचीचा तडका मारला जातो. "व्हेज कोल्हापुरी'इतकीच तिखट पण एकदम वेगळी पद्धत त्यामुळे ही "डिश' आम्हाला प्रचंड आवडली. आम्ही मागविलेली "व्हेज गार्डन' ही "डिश' देखील पसंतीस पडली. हिरवा, तपकिरी आणि लाल अशा तीन रंगांमधील तीन वेगळ्या चवींच्या भाज्या एकाच "डिश'मध्ये मिळतात.

पंजाबी, चायनीज, इडली, डोसा, उत्तप्प्याचे विविध प्रकार, पिझ्झा, पास्ता आणि सॅंडविच यांच्यासह आइस्क्रीम, मिल्कशेक, ज्यूस आणि फालुदा यांच्या 400 हून अधिक डिशमधून आवडीचे पदार्थ निवडता येतात. शिवाय चौघांच्या कुटुंबाला सूप, "स्टार्टर', रोटी-सब्जी, राइस व आइस्क्रीम अशा भरगच्च जेवणाचे बिल तीनशे ते साडेतीनशे रुपये येते.

खुशबू फॅमिली रेस्तरॉं
बिबवेवाडी-कोंढवा रस्ता,
पुणे - 411037.
020-24275573, 24275266

Modi wave in Gujarat

BJP will get not less 120

Now its confirm that Narendra Damodardas Modi will get majority in Gujarat and he will become the Chief Minister once again. This is based on my observation when I was in Gujarat and not on the Exit Poll results declared after second phase of elections. Before elections conclusions were drawn that because of Keshubhai Patel and other rebels Bharatiya Janata Party will loose its majority in Assembly. Congress will gain more seats that last time and they will fight neck and neck to BJP.

Though rebels form Vishwa Hindu Parishad, Rashtriya Swayamsevak Sangh and BJP stand against Modi. Congress, secularist parties as well as social organizations and so-called impartial Media tried their best to demolish Modi. But in democracy one who has public support is the king. In Gujarat Modi has tremendous public support and they are crazy for his personality. They love his speeches, rallies and his views.

When you visit Gujarat then you get realization of the fact that Keshubhai and other rebels are not that much effective. Media has made hype of it and Keshubhai is again came at the center of the elections. Actually he and his supporters were against Modi in last assembly elections also. But this time they had come openly against Modi. But CM had known this so he started his campaign from last one and half year. Interesting fact is that Keshubhai and his supporters were against Modi in Municipal Corporation, District Panchayat and Gram Panchayat elections also. But that time BJP emerge as single largest party in many areas against all odds. So BJP leaders and workers are not afraid of Keshubhai and his gang.

Another thing is that Congress party has no leader who is capable to fight against Modi. Gujarat Pradesh Congress Party President Bharat Solanki, Ex BJP MP and Now Congress Minster Shankarsingh Waghela and Leader of Opposition Arjun Modwadia are not of that caliber of Modi. He is excellent speaker, good administrator and born leader. He has charismatic personality. People are crazy to hear his speeches. Thousands of people gathered to hear him in a single Corner meeting. Modi takes around eight to ten rallies a day. So one gets idea of his popularity. BJP has created Modi Raths, where people can hear Modi’s recorded speech on TV. Hundreds of people are watching these recorded speeches on TV.

Another thing is that Congress party’s main campaign was against Modi and they never tried to give their ideas and never project any leader as their CM after elections. Congress party’s agenda was to malign Modi’s image. Instead of doing this if Congress party has gone without naming Modi then they would be in better position. Congress President Sonia Gandhi unnecessarily brought Soharabudhin issue in the elections. Digvijaya Singh called BJP workers as Hindu Militants. Because of this once again development issues gone to back seat and other issues, which favors Modi and his Party, come to forefront. This is most effective aspect of the elections.

Another thing is that last time elections were happened on the background of Godhra Carnage. So that time voting percentage was high as compared to then last elections. But this time voters come out heavily and same percentage was maintained though there was no such issue on high. The average voting in Gujarat in various elections is around 50 percent. But this time 60 percent voting means around eight to ten percent votes is increased. Another thing is that percent of women and young voters is remarkable. Modi is more popular than any other leader in Gujarat in these two sections of society.
When I visited Surat, Vadodara and Ahemdabad I realized the fact that Modi has great support and Modi’s victory is now just a formality. But all the media persons were trying to develop such a picture that he is trailing in elections. But when results of exit polls come out everybody was amazed when they showed that BJP will get around 100 to 110 seats. But my calculation is that Modi (BJP) will get not less than 120 seats, just seven less than last time. If we consider all the factors discuss above according to my predictions BJP will loose only 5 to 10 seats in Saurashtra and Central Gujarat but they will cover that loss in North Gujarat, where Congress facing rebel candidates.

रामकृष्ण रेस्तरॉं

"रामकृष्ण'मध्ये जेवा निवांत;

पण शेवटी "गडबड' हवीच !

कॅम्प व शुद्ध शाकाहारी "रेस्तरॉं'...? "ये बात कुछ हजम नही हुई...' असे जर वाटत असेल तर एकदा तरी वेस्टएंड चित्रपटगृहासमोरील "रामकृष्ण रेस्तरॉं'मध्ये जायलाच हवे.या रेस्तरॉंचे व्यवस्थापक आहेत देवेंद्र शेट्टी आणि या ग्रुप ऑफ हॉटेल्सचे प्रमुख आहेत सोमनाथ शेट्टी. सुरवातीला विलेपार्ले, त्यानंतर लोणावळा व सात वर्षांपूर्वी कॅम्पमध्ये हे "रेस्तरॉं' सुरू झाले. दक्षिण भारतीय, पंजाबी, चायनीज व चाट यातील "स्टार्टर'पासून ते "डेझर्ट'पर्यंत एकूण 362 पदार्थांचा भरगच्च "मेनू' सज्ज आहे.

"रामकृष्ण'च्या आवारात शिरताच सर्वप्रथम लक्ष वेधून घेते ती "रेस्तरॉं'ची ब्रिटिशकालीन भव्य दगडी वास्तू. वास्तूचे बहिर्रंग जुनेच असले तरी "रेस्तरॉं'चे "इंटेरियर' मात्र एकदम झकास. भव्य हॉल, त्यामध्ये भिंतीवर लाकडी नक्षीकाम, बसण्यासाठी लाकडी खुर्च्या आणि कोच, छताला टांगती झुंबरे. ही अंतर्गत सजावट पाहिल्यावर एखाद्या राजवाड्यामध्येच जेवायला आलो आहोत, असे वाटते. एकूण काय तर "रेस्तरॉं'चा "माहोल' एकदम मस्त आहे. "रामकृष्ण'चे आवार भव्य असल्याने "पिक अवर'मध्येही "पार्किंग'ची विशेष अडचण जाणवत नाही. "रेस्तरॉं'ची क्षमता 320 जणांची असली तरी कदाचित गर्दीमुळे थोडे थांबावे लागू शकते; पण घाबरू नका तुम्ही पाच असा वा पंचवीस, "ऑर्डर' दिल्यानंतर दहा मिनिटांमध्ये पदार्थ "सर्व्ह' झाले नाही तर मग बोला.

दक्षिण भारतीय पदार्थांमध्ये अर्थातच इडली, डोसा, उत्तप्पा आणि टोमॅटो ऑम्लेट यांचेच वर्चस्व. डोसाचे 27 विविध प्रकार "रामकृष्ण'मध्ये मिळतात. साधा, मसाला, कट, स्प्रिंग व म्हैसूर मसाला याप्रमाणेच मूँग डोसा हा मुगाच्या डाळीपासूनचा डोसा वेगळा म्हटला पाहिजे. कांदा रवा डोसा हीदेखील हटके "डिश'. उत्तप्प्याचेही अकरा प्रकार उपलब्ध असल्याने तुम्हाला निवडीची प्रचंड संधी आहे.

"चाट'मध्ये "क्रिस्पी फ्राय इडली चाट' आवर्जून खाण्यासारखा आहे. तळलेल्या इडलीवर गोड दही, तीन-चार प्रकारचे सॉस, चाट मसाला आणि शेव टाकून तयारी केलेल्या "इडली चाट'च्या भन्नाट "कॉंबिनेशन'ला मागणी असते. दिल्लीचा प्रसिद्ध "दही भल्ले पापडी चाट', कॉर्न भेळ तसेच "टोकरी चाट' हे पर्यायही आहेतच.

सूपमध्ये चायनीज व इतरत्र मिळणारी सर्व सूप आहेतच. पण "पालक सूप' हे "रामकृष्ण'चे वेगळेपण. उकडलेल्या पालकाची पाने "मॅश' करून घट्टपणासाठी त्यात "कॉर्न फ्लॉवर' किंवा आरारोट मिसळले जाते. मग थोडेसे क्रीम' आणि "गार्निशिंग'साठी किसलेले पनीर. नेहमीच चायनीज किंवा टोमॅटो सूप घेण्यापेक्षा हा पर्याय अधिक चांगला वाटतो.

"पंजाबी'मध्ये इतरत्र मिळणारे सर्वच पदार्थ येथे आहेत; पण त्यातही आलू मेथी, पनीर बटर मसाला, व्हेज चिली मिली, मकई सिमला, बेबीकॉर्न जालफ्रेझी हे पदार्थ खास! पनीर बटर मसाला हा पदार्थ इतर "रेस्तरॉं'मध्ये गोडसर असतो; पण "रामकृष्ण'मधील पनीर बटर मसाला गोड नाही. त्यामुळे चवीमध्ये फरक जाणवण्यासारखा आहे. "व्हेज चिली मिली' एकदम "स्पायसी'! सर्व भाज्या एकत्र परतून नंतर ग्रेव्ही व बटरमध्ये टाकून लसणाचा तडका दिला जातो. त्यामुळे "व्हेज कोल्हापुरी'पेक्षा "व्हेज चिली मिली'च अधिक चांगला पर्याय आहे. "पनीर भुर्जी' देखील "ट्राय' करायला हरकत नाही.

व्हेजमध्ये "चायनीज'ही आहे. त्यातही "इडली चिली' हे वैशिष्ट्य! इडलीचे तुकडे करून त्याला कॉर्नफ्लॉवरचे आवरण चढविले जाते. हे तुकडे "डीप फ्राय' करतात. मग तळलेल्या मिरच्या व चायनीज सॉसमध्ये इडलीचे तळलेले तुकडे घोळले जातात. सुरवातीला मन्च्युरीयन खातो आहोत की काय असेच वाटते; पण नंतर इडलीची चव कळते. लसूनी पनीर, पनीर जिंजर, पनीर, चिली, पनीर शेजवान व मशरूम बांबू शूट्‌स अशी "व्हरायटी' चायनीज "सब्जी'मध्ये आहे.

रोटी व नानमध्ये साधी आणि बटर यांच्याप्रमाणेच मेथी, पुदिना तसेच गार्लिक असे प्रकारही आहेत, तर राईसमध्ये व्हेज बिर्याणीप्रमाणेच काश्‍मिरी, पीज, शाहजानी, चीज, पनीर पुलाव अशी रेलचेल आहे; पण पालक खिचडी, दाल खिचडी किंवा दही खिचडी यांची मजा काही औरच!

आइस्क्रीम, फालुदा, ज्यूस आणि मस्तानी यांनी "मेनू कार्ड'चे रकानेच्या रकाने भरले आहेत; पण त्यातही लक्ष वेधून घेणारे नाव म्हणजे "गडबड'. उडुपीचा हा प्रसिद्ध पदार्थ. व्हॅनिला, स्ट्रॉबेरी, बटरस्कॉच, चॉकलेट व एखादे "सिझनल' आइस्क्रीम एकत्र केले जाते. त्यात फ्रूट सॅलड व जेली टाकले जाते. नंतर चेरी व "ड्राय फ्रूट' टाकून सजवितात. आइस्क्रीमवर तुटून पडणाऱ्यांनी शेवट "गडबड'नेच केला पाहिजे...!

हॉटेल रामकृष्ण

6 मोलेदिना रस्ता,

वेस्टएंड चित्रपटगृहासमोर,

कॅम्प, पुणे - 41101.

020-26363938

Lackluster Speech of PM

NO MODI IN MANMOHAN'S SPEECH

Prime Minister Dr. Manmohan Singh attended a rally in Vadodara but his speech was not only lacking enthusiasm and figures or statistics but PM didn’t show much courage to criticize the Gujarat Chief Minister Naredra Modi.

PM in his 25 minutes long speech and 15 minutes press conference didn’t took name of Mr. Modi and criticize the policies and decisions took by government just without naming the chief of that state ministry. When Media persons asked him about not to criticizing Modi, he denied answering the question and turning to another issue. He also didn’t comment about election commission’s notice to UPA chairperson Sonia Gandhi and Congress Leader Digvijaya Singh. He just said that EC is doing their work and I will not interfere in it.

He also pointed out that the first phase of voting in Gujarat and declaring Lal Krishna Advani as Bhartiya Janata Party’s Candidate for Prime Minister’s post must have some links. BJP’s central leadership is also afraid of Modi and they still think that if Modi wins in Gujarat then he will emerge as big problem for central leadership. That why BJP leaders hurriedly announced the name of Advani as next candidate of Prime Minister.

Manmohan Singh also clarified that the development occurred in the state was with central funds and not with the funds of state government. State government is taking false credit of the development. He also claimed that though Gujarat is development track it lacks inclusiveness. Minorities, Advises, SC, ST and other backward class peoples are not included in this development process. If Congress comes to the power then they will make such a process that peoples from all castes and communities will get their rights.

He didn’t give any figure or statistics of financial aid or funds given to Gujarat by centre. Around two to three thousands congress workers were present at the rally.

No Response…

Thousands of peoples are coming to attain the rally of Gujarat Chief Minister Narendra Modi. Other leaders including leaders of Modi’s own party BJP are not much interested to give speech as there is not much crowd to hear them. In Vadodara only 500 to 600 people were present in BJP chief Rajnath Singh’s rally. Sushama Swaraj was also upset with the less response for her rally in Saurashtra. MP of Gandhinagar and former BJP President Lal Krishna Advani also not dared to take a single rally or come to campaign. This is the tragedy of Gujarat campaign. Here only Modi is the person who is attracting thousands of people.

उदरभरणही....मनोरंजनही !

व्हेज रेस्तरॉं म्हटले, की डोळ्यासमोर येते ते "टिपिकल' पंजाबी, साउथ इंडियन, मराठी किंवा गुजराती. फार तर चायनीज. हे पदार्थ एकाच ठिकाणी मिळणारी रेस्तरॉंही आहेत; पण या पदार्थांच्या जोडीला इटालियन, मेक्‍सिकन, थाई व लेबनीज पदार्थदेखील त्याच व्हेज रेस्तरॉंमध्ये मिळाले तर? आहे अशी व्यवस्था असलेले खऱ्या अर्थाने "मल्टी क्‍युझीन रेस्तरॉं' सातारा रस्त्याजवळील मुकुंदनगरमध्ये आहे. तीन वर्षांपूर्वी सुरू झालेले हे रेस्तरॉं आहे "मारीगोल्ड'.

एकाच इमारतीत तळमजल्यावर "बोलिंग ऍली', पहिल्या मजल्यावर "मल्टी क्‍युझीन रेस्तरॉं', दुसऱ्या मजल्यावर बॅंक्‍वेट हॉल, लहान मुलांसाठी "व्हिडिओ गेम्स' आणि "स्पोर्टस बार' अशा निरनिराळ्या सुविधा चिराग जैन यांच्या "थ्री डी डेस्टिनेशन'मध्ये उपलब्ध आहेत. तेव्हा उदरभरणाच्या जोडीला मनोरंजनाचा विचार जैन यांनी केल्याचे स्पष्टपणे जाणवते. टापटीप, मांडणीतील सुटसुटीतपणा व भरपूर प्रकाश यामुळे रेस्तरॉंला वेगळाच "रिचनेस' आला आहे. शिवाय एकाच वेळी 108 जण बसतील इतकी आसन व्यवस्था असल्यामुळे जास्त थांबण्याची गरजही नाही.

इडली-सांबारपासून ते "थाई करी'पर्यंत, "खोया काजू मटर' हंडीपासून ते पास्ता-पिझ्झापर्यंत व लखनवी-हैदराबादी बिर्याणीपासून ते "सिझलर्स'पर्यंत विविध ठिकाणच्या खाद्यपदार्थांची रेलचेल "मारीगोल्ड'मध्ये आहे. त्यामुळे एकदा का "मेन्यू कार्ड' हातात घेतले, की कोणता पदार्थ घ्यावा, अशा संभ्रमात पडला नाहीत तरच नवल! अशा परिस्थितीत नेहमीचे भारतीय पदार्थ न मागविता "कॉन्टिनेन्टल' किंवा थाई-लेबनीज पदार्थ "टेस्ट' करा.

"लेबनीज फूड' म्हणाल तर "फलाफेल' विशेष लोकप्रिय आहे. कोबी, सिमला मिरची, भाज्यांचे तुकडे, काबुली चणे, मटार पॅटीस आदी पदार्थांचे "ताहिना' आणि "लेबनीज रेड सॉस'मध्ये घोळून सारण तयार केले जाते. हे सारण मक्‍याच्या पिठापासून तयार केलेल्या पातळ पोळीमध्ये भरून प्रथम "शॅलो फ्राय' आणि नंतर "बेक' केले जाते. फार तिखट नसलेला हा पदार्थ "स्टार्टर' म्हणून "सर्व्ह' केला जातो. ताहिनी या लेबनीज सॉसची चव विशेष जाणवते.

तुम्हाला थोडी "स्पायसी' डिश हवी असेल, तर "मेक्‍सिकन फूड'च्या यादीतील "चिमचंगाज' मागवा. उकडलेले मटार, घेवडा, बेबी कॉर्न, अमेरिकन कॉर्न आणि ढोबळी मिरची यांच्यापासून सारण तयार करून स्वादासाठी टोमॅटो सॉस, चीज, मिरपूड, ओरिगानो व इतर मसाले वापरतात. हे सारण मक्‍याच्या पिठाच्या पातळ पोळीवर पसरून त्याचा रोल तयार करतात. हा रोल "शॅलो फ्राय' व "बेक' करून "साल्सा' अर्थात "मेक्‍सिकन सॉस' सोबत दिला जातो.

"पास्ता'च्या तीन-चार प्रकारांपैकी "अरेबिता पास्ता विथ रेड सॉस' ही खासियत! टोमॅटो, ओरिगानो, मिरपूड, तुळशीची पाने आदी वापरून तयार केलेला सॉस म्हणजे अरेबिता. अरेबिता वापरून तयार केलेला "पास्ता' नुसता पाहिला, की तोंडाला पाणी सुटणारच ! कधी एकदा हे संपवितो, असे तुम्हाला न वाटल्यासच नवल. अरेबिता पास्ता व त्यावर किसलेले चीज म्हणजे केवळ लाजवाब. सोबतीला आले, लसूण, तिखट मिरची वापरून केलेला "रेड सॉस' आहेच.

"सिझलर्स'मध्ये "इंडियन सफारी' हा नावाप्रमाणेच थोडासा भारतीय चवीकडे झुकणारा प्रकार. गरमागरम बिडाच्या तव्यावर कोबीच्या पानात ठेवलेला भात थेट तुमच्या टेबलवरच आणून ठेवतात. वाफा आणि धूर अशा मिश्रणात समोरची डिश इतकी "टेम्टिंग' असते, की विचारता सोय नाही. शिवाय "बेबी कॉर्न' व "फिंगर चिप्स' यांनी ही डिश गार्निश केलेली असते. सोबतीचा "रेड सॉस' चव वाढविणारा.

छोट्या पण गरम इडलीवर लोणी लेपून सांबारमध्ये डुबणाऱ्या अशा बारा इडल्या एकाच डिशमध्ये आपल्यासमोर आणल्या जातात. हलका फुलका आहार घ्यायचा असेल, तर धाकट्या इडलीची (इडीट्टल) ही डिश जरूर खा. त्याचप्रमाणे "6 लिट्‌ल यूएफओ' अर्थात विविध भाज्या आणि सॉसेस यांचे टॉपिंग असलेल्या सहा उत्तप्प्यांची "डिश' हे दक्षिण भारतीय "मेन्यू'तील वेगळेपण!

याशिवाय तालू मे, टोमॅटो का शोरबा, बॅंकॉक रेड करी, करारी नझ्झा, पनीर पीपर शाश्‍लिक, मसाला दाल खिचडी, चिली कॉरिएन्डर राइस व कॉर्न टोमॅटो भरीत हे पदार्थही आवर्जून खाण्याजोगे आहेत. ... आणि हो. जेवण झाल्यानंतर विविध "डेझर्टस' आहेतच; पण तुम्ही अस्सल कॉफीप्रेमी असाल तर फक्त एक कप कॉफी ऑर्डर करा. इतर पदार्थांप्रमाणे तुम्ही कॉफीवरही बेहद्द खूष होऊन घरी परताल याची हमखास खात्री!

मारीगोल्ड रेस्तरॉं

"थ्री डी डेस्टिनेशन',

सुजय गार्डन, मुकुंदनगर

पुणे, 411037.

वेळ सकाळी 11 ते रात्री 11.

"कावेरी'चा मटण रस्सा-भाकरी कचकून खा!

उन्हाळ्यात मस्तानी किंवा आइस्क्रीम, पावसाळ्यात गरमागरम भजी आणि वाफाळलेला चहा; तर हिवाळ्यामध्ये घाम काढणारा झणझणीत तांबडा रस्सा ! थंडीचा कडाका जसजसा वाढेल, तसतशी झणझणीत रस्सा ही खासियत असणाऱ्या हॉटेलांमधील गर्दी दुणावत जाईल. त्याच त्याच ठिकाणी जाऊन कंटाळला असाल आणि यंदाच्या थंडीमध्ये गावाबाहेर जाऊन एखाद्या नव्या "स्पॉट'ला जाऊन आडवा हात मारण्याची तुमची इच्छा असेल, तर वाघोली गावातील "हॉटेल कावेरी' या अस्सल गावरान "रेस्तरॉं'ला भेट द्याच!

नरसिंग भाऊसाहेब सातव-पाटील यांनी 1996 मध्ये "कावेरी हॉटेल' सुरू केले. प्रारंभी फक्त मित्रांसाठी ते मटण बनवायचे; पण हॉटेल सुरू करावे, हा त्यांच्या मित्रांचाच आग्रह. सुरवातीच्या काळात ते स्वतः पदार्थ तयार करायचे. आताही त्यांच्याच मार्गदर्शनाखाली पदार्थ तयार होत असल्यामुळे जुनी चव कायम आहे, असे अनेक वर्षांपासून "कावेरी'त जाणारी मंडळी सांगतात. सकाळी 11 ते रात्री 11 या कालावधीत "कावेरी' सुरू असते, अशी माहिती व्यवस्थापक शरद द. पवार यांनी दिली.

वाघोलीसह आता "कावेरी'च्या एकूण पाच शाखा आहेत. मार्केट यार्ड (कृषी उद्योग भवन), पुणे-सोलापूर रस्ता (शेवाळेवाडी), कोथरूड (चांदणी चौक), देहूरोड- कात्रज बाह्यवळण मार्ग (बालेवाडी जकात नाक्‍याजवळ) येथेही "कावेरी'चे बस्तान बसले आहे. राज्यातील इच्छुक तरुणांना एक वर्ष स्वतः मार्गदर्शन करून त्यांना त्यांच्या गावी "कावेरी'च्या शाखा उघडण्यासाठी साह्य करण्याची योजना आहे, असे सातव-पाटील सांगतात.

महामार्गांवर असणाऱ्या ढाब्यांपेक्षा "कावेरी'चा चेहरा काही फार वेगळा नाही. तेथे तुम्हाला पार्किंगची समस्या जाणवणार नाही. शिवाय "फॅमिली'साठी स्वतंत्र व्यवस्था असल्याने सहकुटुंब जाण्यासही हरकत नाही. आणखी एक जाणवणारी गोष्ट म्हणजे स्वच्छता. एकाच वेळी शंभर जण बसू शकतील इतकी टेबले असल्यामुळे जास्त थांबावेही लागत नाही. दरही सर्वसामान्यांच्या आवाक्‍यातील आणि "प्लेट' पद्धत नसल्यामुळे भरपेट जेवणाचा आनंदही लुटता येतो. मांसाहारी जेवणासाठी प्रसिद्ध असलेल्या कावेरीत झणझणीत झुणका, भरलं वांगं आणि तर्रीबाज मटकीची उसळ हा अस्सल मराठमोळा "मेनू' असलेली शाकाहारी थाळीही मिळते.

"कावेरी'ची खासियत म्हणजे बोल्हाईचे मटण! मटण थाळीमध्ये मिळणारे रस्सा मटण हे त्यातही विशेष. रस्सा ओरपल्यानंतर भर थंडीतही घाम फुटला नाही तर बोला ! पण झणझणीत म्हणजे नुसताच "जाळ' नाही. तिखटापेक्षा मसाल्याचा वापर अधिक असल्यामुळे रस्सा खाल्ल्यानंतरही जळजळ किंवा इतर त्रास होणार नाही, याची काळजी सातव-पाटलांनी घेतली आहे. रस्सा मटण आणि ज्वारी किंवा बाजरीची भाकरी इतकेच जरी खाल्ले तरी तुम्ही खूष व्हाल. त्याच्या जोडीला सुकं किंवा अळणी मटण, मसालेदार मटण फ्राय व मसालेदार कलेजी फ्राय असे मटणाचे विविध प्रकार "कावेरी'मध्ये उपलब्ध आहेत. जोडीला आहे मटण सूप!

मटण शिजवतानाच त्यात मीठ आणि हळद घातली जाते. मटणाचे तुकडे शिजल्यानंतर ते पाणी "मटण सूप' म्हणून "सर्व्ह' केले जाते; तर हळद आणि मिठाची चव मुरलेले मटण अळणी मटण (सुकं) म्हणून दिले जाते. मसाल्यांचा वापर नसल्याने अळणी मटणात खरा स्वाद समजतो. हेच मटण मसाले घालून "फ्राय' केले, की झाले "मटण फ्राय.' "मटण फ्राय'ही तर्रीबाज आणि रसरशीत. इथला आणखी एक चविष्ट पदार्थ म्हणजे "कलेजी फ्राय.' मटण शिजवून घेतल्यानंतर त्यात असलेले कलेजीचे काही तुकडे वेगळे काढले जातात. ते मीठ, मसाला, तिखट घालून "फ्राय' केले जातात. ही "डिश'ही खाऊन बघण्यासारखी आहे. मटण रस्सा आणि भाकरी यावर कचकून ताव मारा; पण पोटात थोडी जागा ठेवा भातासाठी. बासमती तांदळापासून बनविलेला पांढरा भात, झणझणीत रस्सा आणि झणझणीतपणा वाढविणारा "कावेरी खर्डा' हे "कॉंबिनेशन' खाऊन बघितले नाही तर तुमची "कावेरी'ला भेट व्यर्थ!

नेहमी त्याच त्याच ठिकाणी जाऊन वैतागला असाल तर किमान एकदा तरी "कावेरी'त जायला करायला काय हरकत आहे ? एकदा का तेथे गेलात तर तुम्ही पुन्हा गेल्याशिवाय राहणार नाही, हे निश्‍चित!

चहाची टपरी ते "कावेरी'

नरसिंग सातव यांचे वडील वाघोलीच्या जुन्या एसटी स्टॅंडवर चहाची टपरी चालवायचे. टपरीवर गिऱ्हाईक आल्यानंतर त्यांच्याकडूनच आगाऊ पैसे घेऊन मग चहा, साखर आणि दुधाची खरेदी व्हायची. वडिलांची इतकी हलाखीची परिस्थिती होती. आपल्या पोराने मोठे हॉटेल टाकावे, अशी वडिलांची इच्छा होती. ती आता पूर्ण झाली आहे, असे सातव-पाटील सांगतात.

इच्छाभोजनी "वूडलॅंड्‌स'

"रेस्तरॉं'मध्ये जायचे म्हटले की पहिला प्रश्‍न निर्माण होतो, कोठे जायचे? कोणाला पंजाबी खायचे असते तर कोणाला चायनीज. कोणाला "साउथ इंडियन' आवडते; तर कोणाला साधे घरच्यासारखे जेवण. एखाद्याला "मॉकटेल्स' प्रिय; तर दुसरा म्हणतो फालुदा पाहिजे. प्रत्येकाच्या नाना तऱ्हा! पण आता सर्वांच्या आवडीनिवडी एकाच ठिकाणी पूर्ण होऊ शकतात. हे ठिकाण म्हणजे एरंडवण्यातील "वूडलॅंड्‌स!' एखादा पदार्थ तुम्हाला तुमच्या पद्धतीने तयार हवा असेल, तर तसे "इच्छाभोजन'देखील येथे उपलब्ध आहे.

"वूडलॅंड्‌स'ची सुरवात सुमारे दीड वर्षांपूर्वीची ! नावाप्रमाणेच "रेस्तरॉं'मध्ये "वूड'चा पुरेपूर व योग्य वापर केलेला आढळतो. "फ्लोअरिंग'प्रमाणेच सजावटीसाठीही लाकडाचाच उपयोग केल्याने आत शिरताच "वूडलॅंड्‌स'चा "फील' येतो. रेस्तरॉं प्रशस्त आहे. त्यामुळे परिसरात "आयटी' कंपन्या असल्या तरी जागेसाठी ताटकळावे लागत नाही. "वूडलॅंड्‌स'च्या मालक आहेत सायली मुंदडा.

"वूडलॅंड्‌स'मध्ये वैविध्यपूर्ण खाद्यपदार्थ उपलब्ध असले, तरी येथील वैशिष्ट्य म्हणजे दाक्षिणात्य पदार्थ! साध्या इडलीप्रमाणेच कांचीपुरम इडली व रस्सम इडली, मसाला किंवा म्हैसूर डोशाप्रमाणेच स्प्रिंग, चॉप्सी डोसा, पालक डोसा; तसेच मंगळूर डोसा असे इतर प्रकारही उपलब्ध आहेत. दाक्षिणात्य थाळी हे "वूडलॅंड्‌स'चे वेगळेपण. दोन भाज्या, सांबार, रस्सम व मुबलक प्रमाणात भात. शिजवून अगदी बारीक करून घेतलेली तूरडाळ, शिजविलेल्या भाज्या व मसाला यांच्यापासून तयार केलेले रस्सम पिऊन तर बघा! फोडणीला टाकलेल्या कढीलिंबाच्या पानांचा स्वाद रस्समची लज्जत वाढवितो.

वास्तविक "दाक्षिणात्य थाळी'मध्ये पोळ्या किंवा पुऱ्यांची बात नस्से. पण पुण्यातील मंडळींना जेवण पूर्ण झाल्याचे समाधान पोळीशिवाय मिळत नसल्याने "दाक्षिणात्य थाळी'तही पोळी किंवा पुरी दिली जाते. थोडक्‍यात काय, भरपूर भात ओरपायचा असेल, तर "वूडलॅंड्‌स'मध्ये जाच! जिरा राइस, कर्ड राइस, बिर्याणी, पुलाव, कढी खिचडी, पुदिना पुलाव याशिवाय बिसी ब्याळी हुळी अन्न, लेमन राइस, टोमॅटो राइस, पुलिवदा राइस असे खास दाक्षिणात्य भातांचे अनेक चविष्ट प्रकार येथे उपलब्ध आहेत.

तुम्ही जाल तेव्हा बिसी ब्याळी राइस आवर्जून मागवा. फ्लॉवर, गाजर, मटार व फरसबी या भाज्या, तूरडाळ, तांदूळ व मसाला हे एकत्रितपणे शिजवून "बिसी ब्याळी' तयार करतात. हा भात थोडा सरसरीत, चवीला आंबट व तिखटही असतो. "टोमॅटो राइस'ही अगदी वेगळ्या पद्धतीचा. भात शिजवतानाच तो "टोमॅटो प्युरी' शिजवला की खराखुरा "टोमॅटो राइस' तयार! "पुलिवदा राइस' हा मसालेभाताच्या जवळ जाणारा. याची चवही आंबट व तिखट. भात व मसाला एकत्र परतून घेतला जातो. त्यानंतर चिंचेचा कोळ टाकून तांदूळ शिजवला जातो. अशा पद्धतीने तयार होणारा "पुलिवदा राइस'ही अनेकांच्या पसंतीस उतरतो.

रेस्तरॉंचे व्यवस्थापक सुनील मराठे यांनी "महाराष्ट्रीय पिझ्झा' हा वेगळा प्रयोग केला आहे. ब्रेडचा बेस घेऊन त्यावर उकडलेल्या बटाट्यांपासून तयार केलेले सारण थापले जाते. हा ब्रेड कमी तेलात थोडा वेळ "फ्राय' केला जातो. हिरवी-लाल चटणी किंवा टोमॅटो सॉस; तसेच शेव टाकून ते "गार्निश' केले जाते. हा "पिझ्झा'देखील "वूडलॅंड्‌स'चे वैशिष्ट्यच म्हटले पाहिजे. "वूडलॅंड्‌स'मधील पनीर गिलोटी आणि पनीर गिलोटी मसाला या दोन पंजाबी डिश विशेष प्रसिद्ध आहेत. सर्व प्रकारच्या भाज्या एकत्रितपणे शिजवून त्यात मसाले व "चीज' टाकून "स्टफ' तयार केले जाते. पनीरचे चौकोनी तुकडे करून त्यामध्ये हे "स्टफ' भरले जाते. मग हे "पनीर सॅंडविच' तेलावर हलकेच "फ्राय' केले जातात. असे "फ्राय' पनीर सॅंडविच म्हणजेच पनीर गिलोटी! असे "फ्राय' पनीर सॅंडविच टोमॅटो आणि मसालेदार "ग्रेव्ही'ने "गार्निश' केले की तयार होतो "पनीर गिलोटी मसाला.'

"वूडलॅंड्‌स'चे जाणवणारे वेगळेपण म्हणजे "इच्छाभोजन'! मसालेदार व त्याच त्याच भाज्या खाऊन तुम्हाला कंटाळा आला आहे; त्यामुळे तुम्हाला लसणाची फोडणी दिलेली मेथीची परतून केलेली भाजी खायची इच्छा झाली आहे किंवा कारल्याची पंचामृतासारखी भाजी खायची असेल, तर "वूडलॅंड्‌स'चे बल्लव तुमची इच्छा पूर्ण करण्यास तयार आहेत! थोडक्‍यात काय, तर "रेस्तरॉं'च्या "मेनूकार्ड'वर अवलंबून राहण्याची गरज नाही. तुम्ही फर्माईश करा आणि ती पूर्ण करू, अशीच ही योजना आहे.

"वूडलॅंड्‌स'

(श्रीनिवास फूड्‌स)

13-2 वेंकटेश्‍वर हाऊस,

शारदा सेंटरजवळ,

एरंडवणा,पुणे- 411 004.

020- 25422422

129 वर्षांची विश्‍वसनीय चव!

चार पिढ्यांची विश्‍वसनीय वाटचाल, वर्षानुवर्षे कायम राहिलेला पदार्थांचा स्वाद, यजमानांचे प्रेमळ आदरातिथ्य व जुन्या वास्तूमध्ये होणारा परंपरेचा साक्षात्कार, अशा अफलातून मसाल्यांच्या मिश्रणातून तयार झालेले अस्सल पारशी पदार्थ मिळतील कॅंपातील सरबतवाला चौकाजवळ असलेल्या "दोराबजी अँड सन्स' या 129 वर्षांपूर्वी सुरू झालेल्या रेस्तरॉंमध्ये!

दोराबजी सोराबजी यांनी 1878 मध्ये हे रेस्तरॉं थाटले. प्रारंभी चहा-बिस्कूट आणि बनमस्का असे पदार्थ तेथे मिळत. पण रेस्तरॉंला मिळणारा प्रतिसाद पाहून नंतर त्यांनी इतर पदार्थ बनविण्यासही प्रारंभ केला. सोराबजी यांचे नातू नवल, तसेच मर्झबान व केटरिंगचे यथायोग्य शिक्षण घेतलेला पणतू दरायस हे "दोराबजी'ची परंपरा पुढे नेण्याच्या प्रयत्नांत आहेत. गेल्याच्या गेल्या शतकात सुरू होऊनही पूर्वीपेक्षा अधिक जोमाने सुरू असलेले "दोराबजी' हे कदाचित पुण्यातील एकमेव रेस्तरॉं असावे.

मुस्लिम व पारशी हे दोन्ही समाज शेकडो वर्षांपूर्वी इराणमधून भारतात आले आणि त्यातील काहींनी रेस्तरॉंचा व्यवसाय सुरू केला. पुण्यात इराण्यांची अनेक रेस्तरॉं मिळतील, पण पारश्‍यांचे एखाद-दुसरेच! दोन्ही ठिकाणी मिळणारे पदार्थ बहुतांश सारखेच. फरक इतकाच, की इराणी मुस्लिमांचे मसाले सौम्य, तर पारशी मंडळींचे काहीसे उग्र! "रेस्तरॉं'साठी आवश्‍यक मसाले स्वतःच तयार करण्यापासून ते सर्व पदार्थ कोळशाच्या शेगडीवरच तयार करण्याची परंपरा चौथ्या पिढीनेही आग्रहपूर्वक जपली आहे. इतकेच काय, "रेस्तरॉं'ची जुनी इमारत जशीच्या तशी आहे. लाकडी खुर्च्यांऐवजी प्लॅस्टिकच्या खुर्च्या व लाकडी टेबलांवरील "मार्बल टॉप' गायब झाला, हाच काय तो फरक!

"दोराबजी'ची खासीयत म्हणजे दालगोश, चिकन किंवा मटण सालीगोश, मटण किंवा चिकन धनसाक, पात्रा फिश, शामी कबाब आणि "कस्टर्ड' हे पारशी पदार्थ! "दालगोश' हा दालचाचा भाऊ. फक्त मसाले पारशी पद्धतीचे व पुदिन्याचा स्वाद. तूर, मूग व मसूर अशा डाळी आणि भोपळा, वांग्यासह इतर भाज्या एकत्रितपणे शिजविल्या जातात. ही झाली दाल. मग त्यात चिकन अथवा मटण घालून ते सहा ते सात तास शिजविले जाते. अशा पद्धतीने तयार होतो दालगोश. चिकन किंवा मटण "दालगोश' आणि विशिष्ट मसाले वापरून तयार केलेला "ब्राऊन राईस' अशी एकत्रित डिश म्हणजे "धनसाक'.

"पात्रा फिश'ची तर बातच काही और. पॉम्फ्रेट मासा घेऊन त्याला उभे-आडवे छेद दिले जातात. आले, लसूण व मसाल्याचे पदार्थ वापरून तयार केलेली चटणी थापून मासा केळीच्या पानात ठेवून वाफेवर शिजविला जातो. अशा पद्धतीने शिजविला गेलेला गरमागरम "पात्रा फिश' उदरभरणासाठी "सर्व्ह' करतात. शामी कबाब म्हणजे पारशी मसाले वापरून तयार केलेला मटण कबाब. हा कबाब "धनसाक'बरोबर खाण्याची पद्धत आहे. जेवणाचा शेवट गोडानेच करायचा, अशी तुमची इच्छा असेल तर तुमच्यासाठी "स्पेशल कस्टर्ड' आहे. साखरयुक्त दूध गुलाबी व थोडेसे घट्ट होईपर्यंत आटवून नंतर त्यात फेटलेली अंडी टाकायची. हे मिश्रण थोडेसे गरम करून नंतर "बेक' करायचे. ही झाली "कस्टर्ड'ची "रेसिपी'!

अर्थात, यापैकी काही पदार्थ फक्त रविवारीच तयार केले जातात. पण मटण पाया, मटण ब्रेन मसाला, लिव्हर मसाला यांच्यासह बिर्याणी, खिमा आदी पदार्थ दररोज असतात. बिर्याणीमध्ये जाणविणारा मिरी व लवंग यांचा स्वाद, "खिमा'मध्ये होणारा टॉमेटोचा वापर, "साली गोश'मध्ये वापरले जाणारे "पोटॅटो चिप्स', टोमॅटो करी व फेटलेल्या अंड्यात "फ्राय' होणारे चिकन-मटण, चिकन-मटण कटलेट फेटलेल्या अंड्यामध्ये बुडवून तळल्यामुळे येणारी अफलातून चव, ही "दोरबजी'ची वैशिष्ट्ये!

अगदी कर्वे रस्ता, प्रभात रस्ता व औंध भागातून नियमितपणे येथे येणारे ग्राहक आहेत. काय, तुम्हालाही त्यामध्ये सामील व्हायचे आहे? मग वाट कसली पाहत आहात? सदाबहार "नवल अंकल' तुमचे स्वागत करण्यासाठी सज्ज आहेत.

दोराबजी अँड सन्स

845, दस्तूर मेहेर मार्ग,

सरबतवाला चौकाजवळ,

पुणे 411001.

020-26145955

020-26834595

सिगरी रेस्तरॉ

फराळानंतर अनुभवा "कबाब'चा रुबाब!

सध्या तुम्ही दिवाळीच्या फराळाचा फडशा पाडत असणार...! होऊ द्या व्यवस्थित फराळ...पण फराळाचे खाऊन खाऊन कंटाळा आल्यानंतर चवीत थोडासा "चेंज' तुम्हाला नक्कीच हवासा वाटेल. फराळाच्या गोडधोड पदार्थांनंतर चटकदार असे काही तरी पाहिजेच ना? मग अगदी बिनधास्तपणे "सिगरी'मध्ये जा!

ढोले-पाटील रस्त्यावर हे "रेस्तरॉ' आहे. "स्पेशालिटी रेस्तरॉ ग्रुप'ने 2006 मध्ये सुरू केलेल्या "सिगरी'चे ठळक वैशिष्ट्य म्हणजे आकर्षक इंटिरियर, शेगडीतील प्रज्वलित अग्नी भासावा अशा पद्धतीने केलेली वैशिष्ट्यपूर्ण प्रकाशरचना, मंद प्रकाशाच्या जोडीला हळुवार आवाजातील मधुर संगीत, अत्यंत सुटसुटीत आसनव्यवस्था व तत्पर सेवा देणाऱ्या कर्मचाऱ्यांकडून होणारे आदरातिथ्य!

शिवाय संध्याकाळी "एसी'ऐवजी मोकळ्या हवेत बसून खाण्याचा आस्वाद घेण्याची सुविधाही "सिगरी'मध्ये आहे. संध्याकाळी "बार्बेक्‍यू'चा पर्यायही तुमच्यासाठी उपलब्ध आहे. "बार्बेक्‍यू' म्हणजे काय, हा प्रश्‍न तुम्हाला नक्कीच पडला असेल. एका टेबलच्या खालच्या बाजूने मध्यभागी कोळशाची शेगडी ठेवण्याची व्यवस्था केलेली असते. त्या शेगडीवर तुम्ही तुम्हाला हवे तशा पद्धतीने कबाब भाजून खाऊ शकता. हेच बार्बेक्‍यू.

"सिगरी'ची खासियत असलेल्या "कबाब'वरच तुम्ही अधिक ताव मारावा, अशा स्वरूपाची योजना आखण्यात आली आहे. ही योजना म्हणजे, "बार्बेक्‍यू'मध्ये तुमच्या आवडीचे कबाब हवे तितके भाजून मनसोक्त खा. "अनलिमिटेड' कबाब खाल्ल्यानंतर जर तुम्हाला, एखादी रोटी, "ग्रेव्ही'युक्त व्हेज अथवा नॉनव्हेज पदार्थ व बिर्याणी खायची असेल तर तुम्हाला नव्याने "ऑर्डर' देण्याची गरज नाही. तुमच्यासाठी "बुफे' तय्यार! "सिटिंग' व "स्टॅंडिंग' अशा दोन्ही प्रकारात "बुफे' उपलब्ध आहे. "अनलिमिटेड' कबाब खाल्ल्यानंतर "बुफे'मध्ये तुमच्यासाठी दोन व्हेज सब्जी, एक नॉनव्हेज पदार्थ, रोटी, लच्छा पराठा, दाल, व्हेज किंवा नॉनव्हेज बिर्याणी आणि एक "डेझर्ट' किंवा "फ्रुट प्लेट' असा भरगच्च मेनू ठेवण्यात आला आहे.

उत्तर भारतीय पदार्थ ही "सिगरी'ची खासियत. पण त्यातही पसंती द्या कबाबलाच! मखमली मकई सिक, मुलतानी चाट, पनीर रावळपिंडी, शबनम कस्तुरी यांच्यासह दहा ते बारा "व्हेज' व अमृतसरी मछली, दक्षिणी मुर्ग, बुऱ्हा कबाब, रान-ए-सिगरी यांच्यासह जवळपास पंधरा "नॉनव्हेज' कबाब तयार आहेत. शाकाहारी पदार्थांच्या यादीत तवा सब्जी, काश्‍मिरी दम आलू, जाफरानी मलई कोफ्ता, पिंड दा चना व कुरकुरी भिंडी यांच्यासह अनेक पदार्थांची रेलचेल आहे. पण "दाल सिगरी' नक्की "ट्राय' करा. मसुरीची डाळ, टोमॅटो प्युरी व लोणी यांच्यापासून तयार केलेली "दाल सिगरी' खाण्यासाठीच काही जण येथे येतात.

दही मेथी मछली, कोलकत्याहून खास येणाऱ्या माशापासून बनविलेला तंदुरी बेटकी मसाला, गोश्‍त लजीज, मुर्ग खुर्चन यांच्याप्रमाणेच "धनिया मुर्ग' ही "सिगरी'ची "स्पेशालिटी'. धने व कोथिंबीर यांच्या "गेव्ही'पासून बनविलेल्या "धनिया मुर्ग'चा स्वाद काही औरच! "डेझर्ट'च्या यादीत काश्‍मिरी "फिरनी', कमळाच्या बिया वापरून बनविलेले "मखनावाली आइस्क्रीम' आणि "मालपुवा विथ रबडी' या थोडाशा "हट के' पदार्थांचा समावेश आहे.

सकाळी 11.30 ते दुपारी 3.30 आणि सायंकाळी 7.30 ते रात्री अकरा या वेळेत "सिगरी' सुरू असते. ढोले-पाटील रस्त्यासारख्या "पॉश' वस्तीमधील हे "चकाचक' रेस्तरॉ इतरांपेक्षा अंमळ महागच आहे; पण "बोनस'युक्त दिवाळीनिमित्त हा वेगळा अनुभव घ्यायला काय हरकत आहे?

सिगरी रेस्तरॉ,

"सिटी टॉवर्स' इमारत,

ढोले-पाटील रस्ता,पुणे - 411001.

केहवा, नन्द्रू याखनी आणि गुश्‍ताबा!

सूपऐवजी "केहवा', "स्टार्टर' म्हणून "तबकमाझ' किंवा "नन्द्रू चिप्स', "मेन कोर्स'मध्ये "गुश्‍ताबा' किंवा "नन्द्रू याखनी'... ही नावे अगदीच अपरिचित वाटत आहेत ना ? वाटणारच ! कारण हे पदार्थ काही सर्रास कुठेही मिळत नाहीत. "भारताच्या नंदनवना'तील हे पदार्थ मिळतात फक्त आर. एल. भट्ट यांच्या "वाज्वान' या काश्‍मिरी हॉटेलमध्ये!

बाणेर रस्त्यावर "पॅनकार्ड' क्‍लबकडे जाणारा फाटा सोडला, की थोडेसे पुढे गेलात की आलेच हे "वाझवान'."वाझवान'मध्ये पाऊल ठेवताच काश्‍मीरमधील "हाऊसबोट'मध्ये प्रवेश केल्यासारखे वाटते. काश्‍मीरचे पारंपरिक दिवे, "हाऊसबोट'च्या छताला वापरले जाणारे लाकूड (खुतुम्बन) व नक्षीकाम केलेल्या पडद्यांपासून (क्रिवेल) केलेली सजावट, कपाटात ठेवलेल्या तांब्याच्या सुरया ही "वाझवान'ची काही वैशिष्ट्ये! हॉटेलचे आणखी एक वेगळेपण म्हणजे आपण येथे चक्क मांडी घालून पुढ्यातील खाद्यपदार्थांवर आडवा हात मारू शकतो.

"वाझवान'चे दोन-तीन अर्थ आहेत. एक म्हणजे "बल्लवाचार्यांचे हॉटेल', दुसरा ः चांगले रुचकर भोजन व तिसरा अर्थ आहे अत्यंत प्रेमाने होणारा पाहुणचार. या तिन्ही गोष्टींचा प्रत्यय "वाझवान'मध्ये येईल. इथले पदार्थ अगदी वेगळ्या पद्धतीने तयार केलेले. वेगळ्या चवीचे. मसाले अगदीच निराळे. आले, लसणाप्रमाणेच बडीशेप व हिंग यांचा वापर भरपूर. नारळ मात्र नावालाही नाही. शिवाय प्रत्येक पदार्थासाठी वेगळी "ग्रेव्ही' आणि "ऑर्डर' दिल्यानंतरच पदार्थ तयार करण्याची पद्धत. त्यामुळे अगदी ताजा व गरमागरम पदार्थ आपल्याला "सर्व्ह' केला जातो. त्यामुळेच इथे जायचे तर सोबत थोडा निवांतपणा घेऊनच जायला हवे.

इथले "हट के' पदार्थ म्हणजे केशर, बदाम व इतर गोष्टी वापरून तयार केलेला "केहवा' अर्थात काश्‍मिरी चहा. जेवणापूर्वी अथवा जेवणानंतरही त्याचा स्वाद घेता येतो. कमळाच्या खोडापासून बनविलेली भाजी "नन्द्रू याखनी', कमळाच्या खोडापासून बनविलेले मसालेदार "नन्द्रू चिप्स' आणि खास काश्‍मिरी "दम आलू.' इथल्या "दम आलू'चे वैशिष्ट्य म्हणजे मसाले व "ग्रेव्ही' फक्त वरवर न राहता थेट आतपर्यंत झिरपलेले असतात.

शाकाहारी खवय्यांप्रमाणेच मांसाहारी खवय्यांसाठीही "वाझवान' ही पर्वणी आहे. काश्‍मिरी मसाल्यामध्ये मटणाचे तुकडे दोन ते तीन तास घोळवून नंतर "डीप फ्राय' केलेले "तबकमाझ', मटण तब्बल दोन तास "स्मॅश' करून त्यापासून बनविलेले गोळे व दह्यापासून बनविलेली "करी' यांचा सुरेख संगम म्हणजे "गुश्‍ताबा' आणि दह्याच्या "करी'मध्ये तयार केलेले "मुर्ग याखनी' हे पदार्थ दिलखूष करून टाकणारे आहेत.

आता राहिला "काश्‍मिरी पुलाव.' सगळीकडे मिळणारी ही "डिश' इथे "स्वीट' आणि "सॉल्टी' अशा दोन प्रकारांमध्ये मिळते. काजू, पिस्ता, अक्रोड, बदाम आणि खजूर यांचा भरपूर वापर करून बनविलेला पुलाव थोडा का होईना खाऊन बघाच...! सर्वात शेवटी रवा, दूध, केशर आणि सुकामेव्यापासून बनविलेला "फिरनी' ही खास काश्‍मिरी खीर खायला विसरु नका.

"वाज्वान' खुले असण्याची वेळ ः सायंकाळी सात ते रात्री साडेअकरा.
020-27292422

पराठ्यांच्या दुनियेत

पराठे पराठे पे लिख्खा है....!

आज अनेकांच्या डब्यात पोळी-भाजीऐवजी वेगवेगळे पराठे दिसतात. उरलेल्या भाजीचं "स्टफिंग' घालून पराठे करण्याचं आता अंगवळणी पडलं आहे. नेहमीचेच पदार्थ खाण्याचा कंटाळा आल्यानंतर पराठ्याला अदिक पसंती मिळते आहे. तुमच्या या बदलत्या चवीला "दिशा' दाखविण्याचा हा एक प्रयत्न!

बटाटा, पनीर, मिक्‍स व्हेज किंवा इतर अनेक गोष्टींचं सारण घातलेला गरमागरम पराठा, त्यावर इकडं तिकडं पसरत जाणारं बटर, सोबत छोले किंवा एखादी पंजाबी भाजी, लोणचं आणि कोशिंबीर असं पोटभर "कॉम्बिनेशन' जिथं मिळतं अशा "हॉट स्पॉट'कडं खवय्याची पावलं वळालीसुद्धा आहेत. फर्ग्युसन रस्त्यावरचं चैतन्य, लक्ष्मी रस्त्यावर हमजेखान चौकाजवळचं शाहजीज्‌ पराठा हाऊस व ढोले-पाटील रस्त्यावरचं "नन्दू'ज पराठा हाऊस इथं गेल्यानंतर पराठ्याच्या लोकप्रियतेचा आपल्याला अंदाज येतो.

नन्दू'ज पराठा

पुण्यात पराठा लोकप्रिय कोणी केला, असा प्रश्‍न विचाराल तर "नन्दू'ज पराठा हाऊस'नं असं उत्तर साहजिकपणे येतं. नंदकुमार थदानी यांचा पराठा खाऊ घालण्याचा व्यवसाय यापूर्वी पोलिस आयुक्त कार्यालयासमोरील "गीता ज्यूस बार' किंवा नेहरु मेमोरियल हॉल समोरील "कैलास सेंटर' इथं सुरु होता. तिथून पंधरा वर्षांपूर्वी त्यांनी ढोले-पाटील रस्त्यावर "नन्दू'ज पराठा हाऊस सुरु केलं.

छोट्या जागेत आणि दिखाऊपणावर विशेष भर न देता चविष्ट पदार्थ देण्यावर थदानी यांचा भर आहे. आलू, पनीर, चीज या पारंपरिक पराठ्यांबरोबरच कॉर्न, कॅप्सिकम आणि चीज पराठा हे "नन्दू'जचं वैशिष्ट्यं! मक्‍याचे दाणे, ढोबळी मिरची आणि चीज यांच्या एकत्रिकरणातून आलेली भन्नाट चव खरंच वैशिष्ट्यपूर्ण आहे. गरमागरम पराठा, चमचाभर बटर, सोबतीला गोड दही आणि कांदा-टॉमेटो यांचं सॅलेड अशी खचाखच भरलेली डिश समोर आली की पराठा संपविल्याशिवाय अक्षरशः थांबवत नाही.

"नन्दू'जकडे राजमा, छोले, आलूमटर, मटार, वांग्याचे भरीत, मलई कोफ्ता, पनीर कुर्मा, पनीर शाही, चीज करी आणि काजू करी अशा वेगवेगळ्या पदार्थांपासून तयार केलेले पराठेही उलब्ध आहेत. "काजू करी' पराठा हा थोडासा हटकेच म्हटला पाहिजे.

शाहजीज पराठा हाऊस

एकावेळी चार "स्टफ' पराठे खा व बिल देऊ नका. सोबतीला घरापासून हॉटेलपर्यंत व परतीचे रिक्षाचे भाडेही मिळवा, अशी योजना राबविणारे हॉटेल म्हणजे शाहजीज पराठा हाऊस. शाहजीजचा एक पराठा सहजपणे संपतो. पण दुसरा पराठा कसाबसा संपवावा लागतो. अशा परिस्थितीत तब्बल चार-चार पराठे खाणारे वीस पुणेकर शाहजीजच्या जयदीप मनचंदा यांना मिळाले आहेत. पण केवळ या "स्किम'मुळे हॉटेल प्रसिद्ध नाही. तर तेथील खाद्यपदार्थांची चव एकदा चाखली की त्याच्या प्रेमातच पडायला होतं.

पराठा थाळी, अमृतसरी नान थाळी, छोले-भटुरे, दही भल्ले आणि पतियाळा लस्सी असे उत्तर भारतातील वैविध्यपूर्ण पदार्थ येथे मिळतात. इथलं वेगळेपण म्हणजे पापड आणि राईस पराठा. आलू, गोबी, मेथी, कांदा, मुळा, पनीर, चीज यापैकी एक पराठा, दाल माखनी, एक भाजी, बुंदी रायता, लोणचं, रायता, चटणी आणि बटरचा एक "क्‍यूब' अशी भरगच्च थाळी म्हणजे पराठा थाळी. अमृतसरी नान थाळी हा इथला आणखी एक लोकप्रिय प्रकार. दोन "स्टफ' नान (कुलचे), दाल माखनी, चना मसाला, बुंदी रायता, रायता, सॅलाड, चटणी आणि बटर "क्‍यूब' यांचा या थाळीत अंतर्भाव असतो. पतियाळा लस्सी तर चौघांमध्ये एक पुरते.

दहीभल्ले म्हणजे "किंग ऑफ चाट' असं मनचंदा म्हणतात. उडीद डाळीपासून थोडेसे वेगळ्या पद्धतीने बनविलेले वडे, मैद्यापासून बनविलेली पापडी, छोले, त्यावर घट्ट व गोड दही, चवीला हिरवी आणि कैरी-कोकम यांच्यापासून बनविलेली लाल चटणी! हे सर्व पदार्थ मनचंदा यांच्या आईच्या कल्पनेतून तयार झालेले आहेत. त्यांची आई अजूनही येऊन भटारखान्यात लक्ष ठेवते. "शाहजीज'मधील चार पराठे खाण्याची स्पर्धा तात्पुरती बंद होती. पण आता ती पुन्हा सुरु करण्यात येणार असून ग्राहकांनी पूर्वसूचना देऊनच येण्याची विनंती करण्यात आली आहे.

चैतन्य पराठा हाऊस

पुण्यामध्ये "कॉम्बिनेशन' पराठा देण्याची सुरवात प्रथम केली ती चैतन्यनं. आलू-चीज, गोबी-चीज, मेथी-कॉर्न, कॉर्न-चीज, मेथी-चीज, कांदा-राजमा अशी अफलातून "कॉम्बिनेशन'चे पराठे येथे आपल्याला मिळतात. इथल्या पराठ्याचा आकार अंमळ जास्त मोठा आहे. नेहमीचे पराठे, अस्सल पंजाबी चवीच्या भाजी, अमृतसरी पनीर, पतियाळा थाळी, दाल माखनी, असा भरगच्च मेन्यू आपल्याला चैतन्यमध्ये मिळतो.

चव तर आहेच पण प्रशस्त जागा आणि निवांतपणा हे इथलं वैशिष्ट्य. राजेश मांगिरा आणि समीरा भगली यांच्या भागीदारीतून चैतन्य पराठा हाऊस सुरु झाले. फर्ग्युसन रस्त्याप्रमाणेच आता कोथरुड आणि कोरेगाव पार्क येथील खवय्यांच्या सेवेला ही मंडळी रुजू झाली आहेत. शिवाय पराठा हाऊस शेजारीच सामिष भोजन आवडणाऱ्यांसाठी स्वतंत्र हॉटेल चैतन्यनं सुरु केलं आहे. अर्थात, दोन्हीचे भटारखाने व बल्लव वेगवेगळे असल्याने अगदी बिनधास्तपणे जायला हरकत नाही. काही खासगी बॅंकांना दुपारचं जेवण पुरविण्याचं कंत्राटही "चैतन्य'कडं आहे.

इथं जाणवणारं आणखी एक वेगळेपण म्हणजे इथं बडीशेप बरोबर गूळही दिला जातो. भरपेट जेवल्यानंतर गूळ पाचकाचे काम करतो. त्यामुळे पंजाबमध्ये किंवा उत्तर भारतात जेवल्यानंतर गूळ खाण्याची पद्धत आहे. तीच पद्धत ते इथंही राबवत आहेत.

Nandu's Paratha House - (020) 26054366

Shahji's Paratha House - (020) 24477810, 24463000.

कावळा काळा तरीही निराळा...

कावळा...वर्णानं काळाकुट्ट आणि आवाजही बेसूर. त्याच्याकडं गरुडासारखी ताकद नाही. मोरासारखं सौंदर्य नाही. राजहंसारखा दिमाख नाही किंवा कोकिळेसारखा गळा नाही. त्यामुळे तो कोणालाच आवडत नाही. कोणीच त्याच्या प्रेमात पडत नाही. शिवाय "कावळा बसायला आणि फांदी तुटायला...' आणि "झूठ बोलो कौव्वा काटे, काले कौव्वेसे डरियो...' अशा म्हणी तसेच गाण्यांनी कावळ्याची चांगलीच बदनामी केली आहे.

हिंदू धर्मामध्ये एखाद्या व्यक्ती मरण पावल्यानंतर त्याच्या दहाव्याला पिंडाला कावळा शिवला किंवा नाही, याचीच उत्सुकता लोकांना अधिक असते. तो शिवला किंवा शिवला नाही तरी लोकांचा कावळ्याकडे पाहण्याचा दृष्टीकोन काही बदलत नाही. पण लहानपणापासून मला दिसणारा कावळा अगदी वेगळा आहे. कावळ्याबाबतची माझी काही निरीक्षणे मुद्दामून येथे देत आहे.

आमच्या घरी स्वयंपाकघराच्या खिडकीला बाहेरच्या बाजूनं कडप्पा लावण्यात आला असून त्यावर मुबलक संख्येने कावळे आमच्याकडे रोज येत असतात. त्यामुळं कावळा घरावर बसला आणि "काव काव' केली की, पाहुणे आले ही गोष्ट आमच्यासाठी आता रोजचं झालेलं आहे. नित्यनियमाने आमच्या खिडकीवर कावळे व इतर पक्षीसमुदाय येण्याचं एकमेव कारण म्हणजे माझ्या आईची गेल्या अनेक वर्षांपासूनची एक साधी सवय.

बहुतेक घरांमध्ये जेवण झाल्यानंतर जमिनीवर सांडलेले अन्न किंवा वाया गेलेले अन्न प्राण्या-पक्ष्यांना घालण्याची पद्धत असते. पण आमच्याकडे थोडी वेगळी परंपरा आहे. कुकरचं प्रेशर पडल्यानंतर गरमागरम भात प्रथम खिडकी बाहेरच्या कडप्प्यावर ठेवला जातो न देवाला नैवेद्य दाखविण्यापूर्वीच तो कावळ्या-चिमण्यांसाठी वाढला जातो. गरमागरम भात तेथे दिसल्यानंतर कावळे, चिमण्या, कबुतरे, कोकिळ आणि इतर अनेक अनोळखी पक्षी तिथं बसकण मारतात.

प्रत्येक पक्षी प्रथम एक-दोनदा चोच मारतो आणि नंतर थोडासा भात आपल्या घरट्यातील पिल्लांसाठी घेऊन जातो. पक्षी तर आहेतच पण गेल्या काही दिवसांपासून गरमागरम भात खाण्यासाठी पिटुकली खारही आता येऊ लागली आहे. पण या सगळ्या मंडळींना गरम भातच हवा का? ते गार किंवा शिळा भातही खातात. इतकंच काय तर भात नसला तर कच्चे किंवा फोडणीचे पोहे, भिजविलेला साबुदाणा, खिचडी, पोळ्यांचे तुकडे, चिवडा अशा विविध पदार्थांवरही हे पक्षी ताव मारतात.

पूर्वी चिमण्या कुठे गायब झाल्या, असा एक आरडाओरडा सुरु होता. पण तेव्हाही आमच्या घरी रोज चिमण्या भात खाण्यासाठी यायच्या. अगदी बारीक आवाजात चिवचिवाट करीत त्या कधी येऊन जायच्या ते कळायचे देखील नाही. मुद्दामून लांबून पाहिलं तर मग कळायचं की चिमण्या आहेत. कबूतर हा शांततेचं प्रतीक मानला जाणारा पक्षी असला तरी तो स्वच्छतेचा प्रतीक अजिबात नाही. भात खातानाही त्याचं खाणं कमी आणि इतरत्र भात उडविणेच जास्त असतं. त्यामुळं खिडकीवरच्या भाताची शितं घरामध्ये पसरलेली आढळली की कबुतरं येऊन गेली हे निश्‍चित समजावं.

या पार्श्‍वभूमीवर कावळ्याचं वेगळेपण अगदी नजरेत भरण्यासारखं आहे. कावळा एकटा आला आणि खाऊन गेला असं कधीच होत नाही. कडप्प्यावर काहीतरी नवीन पदार्थ ठेवला आहे, असं त्याला दिसलं की तो खिडकीवर येऊन बसतो. जोरजोरात "काव काव' करतो. किमान एक-दोन मिनिटे दोस्त मंडळींना हाळी दिल्यानंतर आणखी तीन-चार कावळे खिडकीपाशी येतात. मग हे चार-पाच कावळे आळीपाळीने तो पदार्थ फस्त करतात. काळा एकटा आला आणि खाऊन गेला असं मी आतापर्यंत तरी पाहिलेलं नाही. स्वतः खाणार आणि चोचीमध्ये इतरांसाठी घेऊन जाणार हा नियमही कधी मोडला नाही. तो इतक्‍या चांगल्या पद्धतीने पदार्थ फस्त करतो की काही विचारु नका. भाताचं एकही शित वाया जात नाही की कबुतराप्रमाणे घरामध्येही येत नाही.

खरं तर कावळा हा मांसाहारी प्राणी. मासे, मटण व चिकन यांचे तुकडे तसंच हाडं हे त्याचं आवडतं खाद्यं. इतकंच काय तर एखादी मेलेली घूस किंवा उंदीर, गाडीखाली आलेलं कुत्र किंवा मांजर हे देखील तो अगदी आवडीनं खातो. पण या पक्ष्यानं एकदाही अशा मांसाहारी तसंच किळसवाण्या पदार्थाचा एक तुकडा देखील खिडकीपाशी आणलेला नाही. या गोष्टीचं तर मला अजूनही अप्रूप आणि आश्‍चर्य आहे. दुसऱ्या ठिकाणी मिळालेल्या या गोष्टी त्याला निवांतपणे कडप्प्यावर बसून खाता आल्या नसत्या का? पण असं अजूनही घडलेलं नाही. अशा वेगवेगळ्या गोष्टींमुळेच माझी कावळा या पक्ष्याबद्दलची मतं अगदी निराळी आहेत.