‘फ्लिपकार्ट’चा ‘फ्लॉपकार्ट’ अनुभव

लाइनवर आणणारी खरेदी

ऑनलाइन खरेदी, क्रेडिट कार्ड, डेबिट कार्ड आणि एकूणच ऑनलाइन व्यवहार यांच्याबाबत अनेकांना वाईट अनुभव आलेले असतात. खरं तर त्यामुळंच मी यापासून चार हात दूर रहायचो. पण एक सोपा पर्याय म्हणून मी त्याकडे वळलो आणि दुसऱ्याच प्रयत्नात फसलो. ऑनलाईन खरेदीसाठी हा अनुभव मला मिळावा, यासाठी लोकप्रिय असलेल्या ‘फ्लिपकार्ट’ या वेबसाईटनं महत्त्वाची भूमिका बजाविली. त्यामुळं संबंधित वेबसाइटचं नवे बारसे ‘फ्लॉपकार्ट’ असे का करू नये, असा विचार माझ्या मनातही तरळून गेला. अर्थात, खमकेपणा दाखविला तर संबंधित कंपन्या ताळ्यावर येतात, असा धडा शिकलो आहे. खरं तर शिकविला. कदाचित असेच अनुभव आपल्यापैकीही अनेकांना आलेले असतील. म्हणूनच हे शेअरिंग…

अगदी सहजसोपा आणि बसल्या बसल्या खरेदी करता येते, म्हणून खरं तर मी ऑनलाईन खरेदीकडे वळलो. चांगली, स्वस्त आणि जी सहजपणे दुकांनांमध्ये मिळू शकत नाहीत, अशी आपल्या आवडीच्या विषयाची पुस्तकं (विशेषतः इंग्रजी भाषेतील) वेबसाइट्सवर अगदी सहजपणे उपलब्ध असतात. त्यामुळं ऑनलाइन खरेदीचं आकर्षण. त्यातल्या त्यात चारचौघांच्या बोलण्यात असल्यामुळं आणि मिळणाऱ्या पुस्तकांची यादी उत्तम असल्यामुळं मी ‘फ्लिपकार्ट’कडे वळलो. सर्वात पहिल्यांदा ‘फॉलोइंग फिश’ हे पुस्तक ‘फ्लिपकार्ट’ वरून मागविलं होतं. पुस्तक पाठविण्यातील तत्परता, बऱ्यापैकी डिस्काउंट आणि उत्तम सेवा यामुळं पहिला अनुभव चांगला होता. त्यामुळंच पुन्हा एकदा ‘फ्लिपकार्ट’वरूनच आणखी दोन पुस्तक खरेदी केली.

पहिलं पुस्तक म्हणजे ‘अ हिस्टॉरिकल डिक्शनरी ऑफ इंडियन फूड’ आणि ‘द इलस्ट्रेटेड फूड्स ऑफ इंडिया’. भारतातील खाद्यसंस्कृती या विषयामध्ये ज्यांचं नाव अगदी आदरानं घेतलं जातं, त्या के. टी. आचार्य यांची ही दोन्हीही पुस्तकं. ऑक्सफर्ड प्रकाशनानं प्रकाशित केलेली. दोन्ही पुस्तकांची नावं, प्रकाशनाचे वर्ष आणि ‘फ्लिपकार्ट’च्या वेबसाईटवर दिलेली पुस्तकांची माहिती यांच्यामध्ये कोणतेही साम्य नाही. साम्य फक्त लेखकांच्या नावाचं आणि प्रकाशन संस्थेचं. त्यामुळं दोन चांगली पुस्तकं खरेदी केल्याच्या आनंदात आणि कधी एकदा ती मिळतात, या प्रतीक्षेत होतो.

पहिल्या दिवशी एक पुस्तक आलं आणि दुसऱ्या दिवशी दुसरं पुस्तक आलं. पहिल्यामध्ये साधारण काय मजकूर आहे, याचा अंदाज पुस्तक आल्या आल्या लगेच घेतला होता. त्यामुळं दुसरं पुस्तक कोणत्या विषयावर आहे, याची उत्सुकता शिगेला पोहोचली होती. दुसऱ्या दिवशी दुसरं पुस्तक आलं. उघडून पाहतो, तर काय दोन्ही पुस्तकातील मजकूर एकच. अनुक्रमणिकेपासून ते शेवटच्या पानापर्यंत सर्वकाही सारखेच. मुखपृष्ठ फक्त वेगळे आणि पुस्तकातील शब्दांचा टाईप आणि रचना वेगळी. एक पुस्तक आधी प्रकाशित केलेले आणि दुसरे त्याची सुधारित आवृत्ती. सत्यानाश झाला.

दोन पुस्तकांचे पैसे देऊन एकच पुस्तक मिळाल्यामुळं मला चांगलाच मनस्ताप झाला होता. पुस्तक हाताळून खरेदी करण्यातली मजा काही औरच… वगैरे विचारही मनात येऊन गेले होते. पण आता त्याचा काहीच उपयोग नव्हता. काय करावे कळत नव्हते. दुसऱ्या दिवशी कंपनीला अशा पद्धतीने गल्लत झाल्याचा इ-मेल पाठविला आणि एक पुस्तक बदलून द्या, अशी विनंती केली. एक पुस्तक मला हवेच होते आणि दुसरे पुस्तक परत पाठवून त्याऐवजी वेगळे पुस्तक घेण्याची तयारी दर्शविली होती. मात्र, पाचव्या मिनिटाला त्यांच्याकडून प्रतिसाद आला, की अशाप्रकारे पुस्तक बदलून देण्याची कोणतीही पॉलिसी ‘फ्लिपकार्ट’ची नाही. त्यामुळे दोन्ही पुस्तके तुम्हाला तुमच्याकडेच ठेवावी लागतील. आम्ही तुम्हाला झालेल्या मनस्तापाबद्दल, त्रासाबद्दल दिलगीर आहोत. पुढच्या वेळेपासून आम्ही या पॉलिसीमध्ये काही बदल करता येतील का, याचा विचार करू वगैरे वगैरे. अत्यंत गोड शब्दांमध्ये समोरच्याला कसे गुंडाळून ठेवायचे, ही कला ‘सर्व्हिस इंडस्ट्री’मधल्या लोकांना चांगली माहिती असते. त्यामुळे त्यांनी त्याचा पुरेपूर वापर उत्तर देताना केला होता.

जाऊ दे पुस्तक नाही बदलून देत तर सोडून देऊ आणि दुसरे पुस्तक एखाद्या मित्राला देऊन टाकू, असा विचार माझ्या मनात आला होता. पण नंतर पुन्हा जाणवलं, की पॉलिसी नाही आणि पुढच्या वेळी असं झालं तर विचार करू, हे उत्तर कसं असू शकतं. आताच ही मंडळी विचार का करणार नाहीत. शिवाय मला मित्राला पुस्तक गिफ्ट द्यायचं असेल तर मी ते स्वतः मुद्दामून खरेदी करून देईन. माझ्याकडे एक्स्ट्रॉ आहे, म्हणून देण्यात काय हशील आहे. सो ‘फ्लिपकार्ट’ला धडा शिकविण्याचा निर्णय घेतला आणि दुसऱ्या दिवशी त्यांच्या इ-मेलला प्रत्युत्तर पाठविले.

तरीही त्यांचा तोच रिप्लाय. ‘आमची पॉलिसी नाही. तुम्हाला झालेल्या त्रासाबद्दल आम्ही दिलगीर आहोत. आम्ही आमच्या धोरणात या नंतर योग्य तो बदल करू आणि साखरेमध्ये घोळलेले असे अनेक शब्द.’ शिवाय चप्पल-बूट, इलेक्ट्रॉनिक वस्तू आणि कपडे बदलून देण्याची परवानगी यांची पॉलिसी देते, तर मग पुस्तकांनीच असं काय घोडं मारलं आहे, हा प्रश्न अनुत्तरितच होता. शिवाय संयम बाळगा वगैरे सल्लेही दिले होते. शेवटी त्यांच्याकडून तोचतोच प्रतिसाद मिळू लागल्यानंतर मी वैतागलो. संयम संपत चालला. अखेरीस ऑफिसमधील सहकारी वंदना घोडेकर (कोर्ट बीट) हिला काय करता येईल, याबाबत विचारणा केली. पुण्यात ग्राहक मंच चळवळीचे संत म्हणून एक कार्यकर्ते आहेत. त्यांच्याशी संपर्क साधण्यास तिने सांगितले. त्यानंतर संत यांच्याशी बोलून काय करता येईल, याची माहिती घेतली.

माझी पुस्तकांच्या खरेदीच्या दुप्पट रक्कम ग्राहक न्यायालयात तक्रार दाखल केली असती तर खर्च झाली असती. त्यामुळे कंपनीला धडा मिळाला, असता पण आपला वेळ आणि पैसा नाहक वाया गेला असता. या प्रकरणी कलम ४२० (फसवणूक) खाली पोलिसांकडे तक्रार नोंदविता येऊ शकेल, असे सांगितले. एकदा तक्रार नोंदविल्यानंतर कंपनी आपोआप ताळ्यावर येईल, असेही त्यांनी स्पष्ट केले. त्यानुसार कंपनीला पुन्हा एकदा मेल पाठविला. ‘तुम्ही तुमची पॉलिसी हवी तेव्हा बदला. मला पुस्तकं बदलून हवी आहेत. अन्यथा मी ग्राहक न्यायालय किंवा पोलिसांकडे तक्रार नोंदविण्यासाठी जायला मोकळा आहे.’ हा इ-मेल पाठविल्यानंतरही त्यांची भाषा तशीच होती.

Hello Mr.Chandorkar,
OD ID: OD30625075848
I regret for the inconvenience caused and apologise for the same.
However, I request you to login to our web site page regularly for the products updates and information.
Please noter that the exchange of size can be done only for apparels and foot wares only.
I value your time and appreciate your patience in this regard.

शेवटी त्यांना पुन्हा एकदा खरमरीत इ-मेल पाठविला. ‘बाबांनो, तुमची पॉलिसी तुमच्याकडे ठेवा. मला उद्यापर्यंत तुमचा जो कोणी वरिष्ठ किंवा साहेब असेल त्याला विचारून सांगा, पुस्तकं बदलून देणार की नाही. उद्याही तुमचा नकार आला असेल तर मग माझा निर्णय घ्यायला मी मोकळा आहे.’ शेवटी दुसऱ्या व्यक्तिचा इ-मेल आला. ’माझे वरिष्ठांशी बोलणे झाले, असून तुम्ही दोन्ही पुस्तके ओरिजनल पॅकिंगमध्ये पॅक करून ठेवा. आमचा माणूस येऊन ती पुस्तके घेऊन जाईल आणि नंतर आम्ही त्या पुस्तकांची रक्कम तुमच्या ‘फ्लिपकार्ट’च्या खात्यावर जमा करू,’ असा त्या इ-मेलचा आशय होता. आता एका पुस्तकाचे ओरिजनल पॅकिंग होते. पण आधीच्या पुस्तकाचे पॅकिंग कुठून आणणार, हा प्रश्नच होता. त्याला रिप्लाय केला, बाबा एकाचं पॅकिंग आहे आणि दुसऱ्याचं ओरिजनल नाही. तरीही व्यवस्थित पॅक करून देतो.

थोडक्यात काय, तर ही मंडळी या ना त्या मार्गाने कोंडीत पकडण्यासाठी तयारच असतात. आपण किती खमकेपणानं त्यांना सामोरे जातो आणि किती ठाम राहतो, यावर सर्वकाही अवलंबून असते. आपण जर कच खाल्ली किंवा जाऊ दे, पुढच्या वेळी आपणच जास्त खबरदारी घेऊ, असं म्हटलं तर मग असा कंपन्यांचं फावतं. अखेरीस पाच दिवसांनी का होईना, कुरियरवाला घरी आला. त्यानं ती पुस्तक व्यवस्थित पॅक करून घेतली आणि योग्य त्या स्थळी पोहोचविण्यासाठी तो रवाना झाला. संध्याकाळपर्यंत दोन पुस्तकांचे पैसे माझ्या ‘फ्लिपकार्ट’च्या खात्यावर जमा झाले होते आणि नव्या तीन पुस्तकांची माझी खरेदीही झाली होती. अर्थातच, यावेळी तीनमध्ये एकाच पुस्तकाच्या जुळ्या भावंडाची ‘डिलिव्हरी’ होणार नाही, याची पुरेपूर खबरदारी मी माझ्या पातळीवर बाळगली होती.